නවකතාව, කෙටිකතාව, කවිය, නාට්‍යය හා සිනමාව, සාහිත්‍ය කලා විචාරය, සංස්කෘතිය, මානවවිද්‍යාව හා පුරාවිද්‍යාව යන ක්ෂේත්‍ර පිළිබඳ ප්‍රමාණික විද්වතකු මෙන්ම නිර්මාණකරුවකු ලෙස යුගකාරක මෙහෙවරක් ඉටු කළ මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන් පිළිබඳ අවලෝකනයක යෙදීමට මෙය යෝග්‍ය අවස්ථාවක් වන්නේ කලක් ‘සිළුමිණ’ කතු පදවිය හෙබවූද කලාත්මක නවකතාවේ සහ කෙටිකතාවේ පුරෝගාමියා වූද එතුමන් විසින් පෝෂණය කරන ලද කෙටිකතාව පිළිබඳ නවකයන්ට අත්වැලක් සපයන වැඩමුළුවක් ‘සිළුමිණ’ පුවත්පතේ මූලිකත්වයෙන් පැවැත්වෙන අවස්ථාවක මතකයට පිවිසෙන නාමාවලියෙහි මුලින්ම සටහන් වන්නේ එතුමන්ගේ නාමය වන බැවිනි.
මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන්ගේ උපත සිදු වූයේ 1890 මැයි 29 දින කොග්ගල මලලගමදීය. පියා ළමාහේවාගේ දොන් බස්තියන් වික්‍රමසිංහය. මව මාගාල්ලේ බලපිටියේ ලියනගේ නොච්චොහාමිය. ගමේ ගුරු ගෙදර දී අන්දිරිස් ගුරුන්නාන්සේගෙන් අකුරු උගත් කුඩා මාර්ටින් පසුව ගමේ පාසලෙන් මූලික අධ්‍යාපනය අරඹා 1900 වර්ෂයේ දී ගාල්ල උණවටුන බොනවිස්ටා විදුහලට ඇතුළත් විය. බොනවිස්ටාවට පිවිස වසරක පමණ කලක් ගත වන විටම පියාගේ අභාවය සිදු වීම නිසා පාසලෙන් ඉවත් වීමට ඔහුට සිදු විය. මේ කාලය වන විට කුඩා ළමයකු ලෙස කොග්ගල මුහුද වෙරළේ ඇවිදින විට මුහුදු වෙරළේ ගල්පර අවට සිටි අමුතු ජීවීන් දැකීමෙන් තම සිත උපන් කුහුල හේතුවෙන් ලෝකයේ අග-මුල සෙවීමේ ආසාව ජනිත වූ බව මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන් පවසා තිබේ. අවට ජීව ලෝකය සමීපව නිරීක්ෂණය කිරීම නිසා ජනිත වූ කුතූහලය හේතු කොට ගෙන තව දුරටත් ඒ පිළිබඳ පොතපතින් කරුණු සොයා දැනගැනීමේ නොතිත් ආසාව මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ නමැති ගවේෂණශීලි චින්තකයා බිහි වීමට පසුබිම වූ බව ඔහු විසින් ලියන ලද ජීවන තොරතුරුවලින් අනාවරණය වෙයි. අඛණ්ඩ විධිමත් පාසල් අධ්‍යාපනයක් නොලැබ, කිසිදු පිරිවෙනක හෝ විශ්වවිද්‍යාලයක ශාස්ත්‍රීය ශික්ෂණය නොලැබ ස්වෝත්සාහයෙන් ඔහු ලද දැනුම විටෙක විධිමත් ශික්ෂණ මාර්ග ඔස්සේ දැනුම ලද පඬිවරුන්ගේ දැනුම හා සමතැන් ගන්නා අතර, තවත් විටෙක ඔවුන්ගේ දැනුම ඉක්මවා යනුද පෙනෙයි. වර්තමානයේ දිවා සුරැකුම් මධ්‍යස්ථානයේ සිට විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනය අවසන් වන් තෙක් ස්වභාවධර්මයෙන් ඈත් කොට අඳුරු පන්තිකාමරවල සහ උපකාරක පන්තිවල දිවා-රෑ සිරගත කොට තනන යාන්ත්‍රික බුද්ධිමතුන්ගේ දැනුම සමඟ වික්‍රමසිංහයන්ගේ දැනුම සසඳන කළ හැඟෙන්නේ තුඹසක් සහ මහාමේරුව අතර තිබෙන වෙනසයි.
වර්තමානයේ භාෂා සාහිත්‍යය සහ මානව ශාස්ත්‍ර විෂයවල ප්‍රාමාණිකයන් ලෙස පෙනී සිටින ඊනියා මහාචාර්යවරුන් අතුරින් වික්‍රමසිංහයන්ගේ සමස්ත ග්‍රන්ථාවලිය කියවා ධාරණය කරගත් කෙනකු සෙවීම කළුනික සෙවීමටත් වඩා අසීරු කටයුත්තක් වන්නේ වික්‍රමසිංහයන්ගේ ඥාන පාරමිතාවේ අහලකටදු වත්මන් ශාස්ත්‍ර ගවේෂකයන් ළං නොවන නිසාය. මේ අදහස සනාථ කරනු වස් ‘නව ලෝකය’ සඟරාවේ වික්‍රමසිංහ අංකයට ඔහුම සැපයූ ලිපියක සඳහන් කරුණු කිහිපයක් මෙහි ලා උපුටා දැක්වීම මැනවැයි සිතේ:
“ලෝකයේ අග-මුල සෙවීමේ ආසාව නමැති ඒ ගින්න තවම මා තුළ නොනිවීම පවතියි. සත්ත්ව ජීවිතයෙහි අග-මුල සොයන්නට උනන්දු වුණ මා තුළ මනුෂ්‍ය ජීවිතය පිළිබඳ කුහුලක් හටගත්තේය. ඒ කුහුලට හේතු වූයේ ගැමි ජීවිතය පිළිබඳ අත්දැකීම් හා ඇතැම් ජාතක කථා හා රුසියන්, ප්‍රංස නවකථාවන්ගේ ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයන්ද කියවීමය. 1917 රුසියන් විප්ලවයට අවුරුදු කිහිපයකට පෙර මම ටොල්ස්ටෝයිගේ ඇනා කැරනිනා, ගෝර්කිගේ කෙටිකතා, ගොගොල්ගේ මළ පේ‍්‍රතයෝ හා චැකෝෆ්ගේ කෙටිකතාද කියවීමි... මාගේ අත්දැකීම් ගුරු කොට ගෙන පළමුව ලියූ හොඳම කෙටිකතා ‘ගැහැනියක්’ පොතෙහි ඇත. එය පළ වූයේ 1924දීය. එකළ ලංකාවේ විශ්වවිද්‍යාලයක් නොවීය. සමස්ත ශාස්ත්‍රශාලාව ඇරඹුණේ ‘ගැහැනියක්’ පළ වන්නට තුන් අවුරුද්දකට පෙරය. කොළඹ ලංකා විශ්වවිද්‍යාලය ඇරඹුණේ ‘ගැහැනියක්’ පළ වී දහඅට අවුරුද්දකට පසුය. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය පිහිටුවන ලද්දේ ‘ගැහැනියක්’ පළ වීමෙන් අවුරුදු විසිනවයකට පසුය.”
සිංහල කෙටිකතාව 1924 දී යථාර්ථවාදී මාවතට පිවිසවූ මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන්ගේ සමාජ අවලෝකනය කොතරම් නිරාකුලද යන වග පෙන්වන සුවිශේෂ කෙටිකතාවත් තිබේ. ‘සමාජවාදියා’ නමැති ඒ කෙටිකතාව ඔහු රචනා කර තිබෙන්නේ 1946 වර්ෂයේදීය. යටත්විජිත ධනේශ්වර පන්තියේ තරුණයකු එංගලන්තතයේ උසස් අධ්‍යාපනය ලබන අවස්ථාවේ ඒ සමාජයේ ඉහළ පන්තියෙන් පමණක් නොව මැද පන්තියෙන්ද ඔහුට ලැබෙන්නේ ලංකාවේ දී පහළම සමාජයට අයත් පීඩිතයකුට ලැබෙන සැලකිල්ලටත් වඩා අඩු සැලකිල්ලක් බව ඒත්තු යෑමෙන් ඇති වූ දැඩි මානසික පීඩනය ඔහු සමනය කරගත්තේ ඉහළ සමාජයට ද්වේෂ කරන එංගලන්තයේ කම්කරුවන්ගේත් පහළ මැද පන්තියේ කලකිරුණු මිනිසුන්ගේත් ආශ්‍රය සෙවීමෙනි. ඔහු ලංකාවට පැමිණ ධනපති විරෝධි දේශපාලන ප්‍රවාහයට එක් වෙයි. වික්‍රමසිංහගේ තියුණු සමාජ නිරීක්ෂණය මෙරට ප්‍රභූ සමාජ පන්තියේ සාමාජිකයකු වූ දේවාර් සූර්යසේන ලියූ ‘Sri Lanka, I sing’ කෘතියෙහි විස්තර කෙරෙන සත්‍ය සමාජ ජීවන තොරතුරු හා සාකල්‍යයෙන්ම ගැළපෙයි. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ යනු හුදු ප්‍රබන්ධ කථාකරුවකු නොව ගැඹුරු නිරවුල් සමාජ සවිඥානකත්වයක් ඇති ලේඛකයකු බවය. ‘ගම්පෙරළිය’, ‘කලියුගය’, ‘යුගාන්තය’ සහ ‘විරාගය’ යන නවකතාවල ප්‍රතිරාව නැඟෙන්නේද ඔහුගේ මේ ප්‍රබල සමාජ දැක්ම මුසු වුණු කලාත්මක පරිකල්පනයයි.
මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන්ගේ සාහිත්‍ය විචාර චින්තනයද ඔහු සතු තියුණු සමාජ දැක්මෙන් පෝෂණය වූවකි. ස්වදේශිකත්වයේ හෝ අනුකාරකත්වයේ කිසිදු අන්තයක ආලග්න නොවූ ඔහුගේ සියුම් විචාර චින්තනය ලැසල්ස් ඇබර්ක්‍රොම්බි වැනි කීර්තිමත් සාහිත්‍ය විචාරකයකුගේ ආලෝචනා සිහි ගන්වයි. ‘සාහිත්‍යෝදය කතා’, ‘සිංහල සාහිත්‍යයේ නැඟීම’, ‘ජාතක කතා විමසුම’, ‘නව පද්‍ය සිංහලය’ යන කෘතිවලින් ප්‍රකාශ වන ඔහුගේ විචාර චින්තා අඩසියවසක් ඉක්ම ගොස් ඇතත් තවමත් අභියෝගයට ලක්ව නැත. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන සිය ‘Sigiri Graffiti’ කෘතියෙහි ප්‍රස්තාවනාවෙහිලා මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන් වෙත කෘතවේදිත්වය ප්‍රකාශ කරන්නේ ඔහු සතුව පැවැති පැතිරුණු සාහිත්‍ය විචාර චින්තනයට නිසි ගෞරවය පුදමිනි.
ජීවිතයේ වියපත් සමයේ දී ‘බවතරණය’ වැනි ආන්දෝලනාත්මක නවකතාවක් රචනා කිරීමට තරම් අදීන මනසක් ඔහු සතුව තිබීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ ළමා වියේ පටන් විවෘත මනසකින් ලෝකය නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ගොඩනඟාගත් නිවහල් මනසක උදාරත්වය ජීවිතයේ සන්ධ්‍යා සමයේ පවා රැකගැනීමට ඔහුට තිබුණු අචල අදිටනේ ශක්තියයි. ඔහු සම්ප්‍රදාය විවේචනය ලක් කළේ සම්ප්‍රදාය ඉඳුරා දැන වඩවාගත් විදුහුරු මනසකිනි.
1976 ජූලි මස 23 වැනි දින මේ අදීන චින්තකයා මෙලොවින් සමු ගත්තද, ඔහු දැල්වූ ප්‍රඥා ප්‍රදීපස්තම්භය අප දිවි මඟ එකලු කරමින් අදටද දීප්තමානය.
