ප්‍රින්සි මංගලිකා ‘Possitive women Network’ ආයතනයේ නිර්මාතෘවරියයි. 2009 වසරේ ආරම්භ කළ මෙහි සාමාජිකත්වය ලැබු වැඩිහිටියන්ගේ ගණන 516 කි. ළමෝ 44 ක් මෙහි සාමාජිකත්වය ලබා සිටිති. මෙම ආයතනයේ සාමාජික සාමාජිකාවන්ගේ වි‍ශේෂත්වය වන්නේ ඔවුන් සියලු දෙනාම HIV ආසාදිතයන් වීමය. HIVආසාදිතයන්ගෙන් සැදුම් ලත් Possitive women Network ආයතනය ආරම්භ කිරීමට ප්‍රින්සි මංගලිකා පුරෝගාමී වූයේ HIV ආසාදිතයකු වශයෙන් ඈ සමාජයෙන් ලැබූ නින්දා අපහාස සහ අවමන්වලින් ලැබූ පන්නරයි.
“මම එච්.අයි.වී. ආසාදිතයකු බව හරියටම දැනගත්තේ 2001 අගෝස්තු 20 වැනිදා. එය දැනගත් ගමන් මගේ මුළු ලෝකයම කඩා වැටුණා. ඇයි දෙයියනේ කිසිම වරදක් නොකරපු මට දිවි හිමියෙන් පතිදම් ආරක්ෂා කරපු මට මෙහෙම වුණේ කියලා මම ඇඬුවා. ඇත්තටම මට මේ ලෙඩේ හැදුණේ මගේ මහත්තයාගෙන්. එයා හෝටල් ක්ෂේත්‍රයේ රැකියාවක් කළේ. 1991 දී එයා ජර්මනියට ගියේ දුවලා දෙදෙනාට හොඳට උගන්වන්න ගෙවල් දොරවල් හදාගන්න මුදල් අවශ්‍ය නිසයි. 1997 දී එයා නැවතත් මාලදිවයිනට ගියා. 1999 දී විතර එයා නිතර නිතර අසනීප වෙන්න පටන් ගත්තා. උණ, කෑම, අරුචිය, කැස්ස, නිතර මලපහ කිරීම වගේ රෝග ලක්ෂණ මතු වුණා. එයට ප්‍රතිකාර කළත් සුව වුණේ නැහැ. පස්සේ රුධිර පරික්ෂාවක් කර ගන්න කිව්වා. 2001 ජුලි 02 වැනිදා තමයි දැනගත්තේ එයාට ඒඩ්ස් හැදිලා කියලා.
ඒ වෙලාවේ රෝහලෙන් පවා මහත්තයාට සැලකු‍වේ හරිම අකාරුණික විදිහට. දඩාවතේ ගිහින් ලෙඩ හදා ගත්තා කියලා අපහාස කළා. රෝහලේ වැඩ කරන කෙනෙක් අපේ ගමේ අයට මේ විස්තර කියලා තිබුණා. ඊට පස්සේ ගමේ මිනිස්සු අපේ ගෙවල් ගිනි තිබ්බා. මගේ මහත්තයා වහ බීලා ජීවිතය නැති කර ගත්තා. මම දුවලා දෙන්නාවත් අරගෙන නැදෑ ගෙදරක ගියා. අන්තිමට මටත් එච්.අයි.වී. වෛරසය ආසාදනය වුණා. ඒත් මම ජීවිතයෙන් පලා ගියේ නැහැ. ශක්තිමත් වුණා”
ප්‍රින්සි මංගලිකා සිය දියණියන් දෙදෙනාට අධ්‍යාපනය දී විවාහයන් පවා සිදු කර දුන්නාය. එතනින් නොනැවතුණු ඈ තවත් එවැනි සිය දහස් ගණනක් වෙනුවෙන් ආයතනයක් ද අරඹා ඈ වැනි රෝගීන්ගේ ශුභසාධනය වෙනුවෙන් කටයුතු කරන්නීය.
දැන් 60 වැනි වියේ පසුවන ප්‍රින්සි මංගලිකා වසර 18 ක් මුළුල්ලේ එච්.අයි.වී. ආසාදිතයකු වශයෙන් දිවි ගෙවන්නීය. එහෙත් තවමත් ඈ ඒඩ්ස් රෝගියෙක් නොවේ. ඊට හේතුව ඈ නිසි පරිදි වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමෙන් රෝගය පාලනය කරගෙන සාමාන්‍ය අන්දමින් ජීවත් වීමයි.
එහෙත් එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් බොහෝ දෙනෙකු මුල් අවස්ථාවේදීම ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු නොවීම නිසා ඒඩ්ස් දක්වා එය වර්ධනය වේ. එච්.අයි.වී. වෛරසය විනාශ කළ නොහැකි වුවත් ප්‍රතිකාර මගින් පාලනය කර ගත හැකි නිසා ඒඩ්ස් දක්වා වර්ධනය නොවී ජීවත් වීමට අවස්ථාව හිමි කර ගත හැකිය. ඒඩ්ස් දක්වා වර්ධනය වුවහොත් ආයු කාලය කෙටි වේ. මරණය ඉක්මන් වේ. එබැවින් යම් පුද්ගලයකුට එච්. අයි. වී. ශරීරගත වි ඇති දැයි සැකයක් පවතින්නේ නම් නොපමාව රජයේ රෝහල්වල පවතින ලිංගාශ්‍රිත රෝග සායනවලට ගොස් නොමිලේ රුධිර පරීක්ෂාවක් කර ගෙන අවශ්‍ය නම් වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගත හැකිය. සුහද ශීලි වූත් විශ්වසනීය වූත් ලිංගාශ්‍රිත රෝග සායනවල ප්‍රතිකාර ලබන රෝගීන්ගේ රහස්‍යභාවය සම්පූර්ණයෙන්ම ආරක්ෂා කිරීමට වගකීමෙන් බැඳී සිටියි.
“එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් වගේම ඒඩ්ස් රෝගීන් හඳුනා ගත් මුල් කාලයේ රෝහල් කාර්යය මණ්ඩල වගේම 
සමාජයෙනුත් ඔවුන්ට ගොඩාක් ප්‍රශ්න ඇති වුණා. ඒත් දැන් අපේ දැනුවත් කිරී‍ම් නිසාම රෝහල් කාර්යය මණ්ඩල ඔවුන් කෙරෙහි යහපත් ප්‍රතිචාර දක්වනවා. සමාජයෙන් විටින් විට ප්‍රශ්න එල්ල වුණත් බොහෝ දෙනෙක් අද දැනුවත් වී සිටිනවා. එය බෝවෙන ආකාරය ගැන අද සිටින අය දන්නවා. රෝගීන් දෙස මානුෂිකව බලන්න දන්නවා. ඒත් සමහරුන්ගේ නොදන්නාකම නිසා සමාජයේ ප්‍රශ්න මතු වූ අවස්ථා තිබෙනවා. එය කනගාටුවට කාරණයක්.” යනුවෙන් පැවසුවේ ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග, ඒඩ්ස් මර්දන ඒකකයේ සම්බන්ධිකාරක, විශේෂඥ වෛද්‍ය ලිලානි රාජපක්ෂය.
චර්ම රෝගයකින් පීඩා විඳින දරුවන්ට ඔවුන් ඒඩ්ස් රෝගින් යැයි සලකා පාසලට නොපැමිණෙන ලෙස දැනුම් දුන් දඹුල්ල ප්‍රදේශයේ විදුහල්පතිවරයකු ගැන වාර්තා වූයේ මෑතකදීය. මව ඒඩ්ස් රෝගියකු යැයි පවසා දරුවා පාසලකට ඇතුළත් කර ගැනීමට ප්‍රතික්ෂේප කළ පුවතක් ගනේමුල්ල බොල්ලත ප්‍රදේශයෙන් වාර්තා වී තිබිණි. මෙවැනි සිදුවීම් අසන්නට ලැබෙන්නේ ඒඩ්ස් රෝගය ගැන පවතින දුර්මත නිසාය.
එච්.අයි.වී.වෛරසය කෙනකුට ශරීරගත වන ආකාර තුනකි.
1. අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා මගින්
2. මවගෙන් දරුවාට
3. ආසාදිත රුධිරය හෝ තරල මගින්
මේ හැර ඔවුන් ස්පර්ශ කිරීමෙන් අතට අත දීමෙන්, ඔවුන් සමඟ එකට එකතු වී ආහාර ගැනීමෙන් හෝ වාසය කිරීමෙන් එච්.අයි. වී. වෛරසය ශරීරගත නොවේ. එච්.අයි.වී. වෛරසය ශරීරගත වූ පමණින් සමාජය ඔවුන් කොන් කරන්නේ නම්, හුදකලා කරන්නේ නම් ප්‍රින්සි මංගලිකා වැනි එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන්ට සිදු වන්නේ කුමක්ද? ඔවුන්ට රෝගය පාලනය කරගෙන සාමාන්‍ය අන්දමින් ජීවත් වීමට අවශ්‍ය ඉඩකඩ සලසා දීම ප්‍රජාවගේ වගකීමය.
අද වන විට මවගෙන් දරුවාට එච්. අයි. වී. ශරීරගත වීම ලංකාවේ සම්පූර්ණයෙන් තුරන් කර තිබේ. 2017 සහ 2018 වර්ෂවල එවැනි දරු උපත් කිසිවක් වාර්තා වී නැත. එච්.අයි.වී. ආසාදිත මවුවරුන්ට නොකඩවා ප්‍රතිකාර ලබා දීම නිසා ගර්භය තුළ සිටින දරුවාට වෛරසය ආසාදනය වීම වළක්වා ගැනීමට හැකි වී ඇති අතර මවුකිරි දීමෙන් සහ ප්‍රසුති අවස්ථාවේදී දරුවාට වෛරසය ශරීරගත වීම වළක්වා ගැනීමට වෛද්‍යවරුන් කටයුතු කිරීමෙන් එච්.අයි.වී. ආසාදිත මවුවරුන්ට බිහි වූ දරුවන් නිරෝගි දරුවන් බව තහවුරු වී තිබේ. 2018 වර්ෂයේ එච්.අයි.වී. ආසාදිත මවුවරු 16 දෙනෙක් නිරෝගී දරුවන් බිහි කළහ.
එහෙත් එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් සංඛ්‍යාව වාර්ෂිකව වර්ධනය වන ආකාරයක් දක්නට ලැබේ. ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු වරට එච්.අයි.වී. ආසාදිතයකු වාර්තා වූයේ 1986 දීය. ඔහු පිටරැටියෙකි. ප්‍රථම එච්.අයි.වී. ආසාදිත ශ්‍රී ලාංකිකයා 1987 වාර්තා වූ අතර ඒ වන විට ඔහු ඒඩ්ස් තත්ත්වයේ පසු විය. එතැන් සිට 2019 ජුනි මස අවසානය දක්වා එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් 3393 දෙනකු වාර්තා වී තිබේ. 2019 සැප්තැම්බර් අවසාන වන විට මෙම වසර තුළ පමණක් ලංකාවේ එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් සහ ඒඩ්ස් රෝගීන් 314 ක් සොයා ගෙන ඇත.
ලෝකයේ සෙසු රටවල් සමඟ සැසදීමේදී ශ්‍රී ලංකාවේ එච්.අයි.වී. ප්‍රවණතාව අඩු මට්ටමක පවතින නමුත් මෑතක සිට එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන් වාර්තා වන සංඛ්‍යාව ප්‍රමාණාත්මකව ඉහළ අගයක් ගෙන තිබේ. නිදසුනක් ලෙස 2013 – 196, 2014 – 228, 2015 – 235, 2016 – 249, 2017 – 285 සහ 2018 – 350 ලෙස වාර්තා වී ඇත. අවුරුදු 20- 49 අතර වයස් මට්ටම්වල පසුවන බොහෝ ආසාදිතයන්ගෙන් 75% ක් රට ඇතුළත ජීවත් වන අය වීම විශේෂත්වයකි. මීට වැඩි වශයෙන් ගොදුරු වන්නේ පිරිමින්ය. එය අනුපාතයක් ලෙස දක්වන්නේ නම් 1:5 කි. ශ්‍රී ලංකාවේ නව එච්.අයි.වී. ආසාදනය වැඩිපුර වාර්තා වන්නේ පිරිමි - පිරිමි සම්බන්ධතා පවත්වන අය අතර වීම වැදගත් කරුණකි. එච්.අයි.වී. ශරීරගත වූ අය පිළිබඳව සලකා බැලීමේදී මත්ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහි වූ අය, වෙරළේ සිටින පිරිමි දරුවන් (Beach boys), ලිංගික ශ්‍රමිකයන්, බන්ධනාගාරගත වූ අය වශයෙන් හඳුනාගත හැකිය.
ලංකාවේ රුධිර පාරවිලයනය කිරීම අද වන විට ඉතාමත් ආරක්ෂාකාරීව වගකීමෙන් යුතුව ජාතික ලේ බැංකුව සිදු කරන බැවින් එයින් එච්.අයි.වී. ආසාදනය වීම වළක්වා ගත හැකිය. එසේ වුවද රුධිරය තැවරුණු ඉඳිකටු, කැපුම් උපකරණ හවුලේ භාවිත කිරීමෙන් එය ශරීරගත වීමේ අවදානමක් ඇත. එන්නත් කටු, රේසර්, පච්ච කෙටීමේ කටු යනාදිය වෙන් වෙන්ව පරිහරණය කළ යුතු බව අවධාරණය කරන්නේ එබැවිනි.
“රුධිර පාරවිලයනය මඟින් ශරීරගත වීම මවගෙන් දරුවාට යෑම වැනි අවස්ථා හොඳින් වළක්වා ගෙන තිබුණත් අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා මඟින් එච්.අයි.වී. ශරීරගත වීම අපිට පාලනය කරන්න අමාරුයි. ඒ නිසා ඒ ගැන පාසල් මට්ටමෙන් දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කිරීම ඉතා වැදගත් වෙනවා. තරුණ අයට ලිංගික සම්බන්ධතා ප්‍රමාද කිරීමට අපි උපදෙස් දෙනවා. අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතාවලදී ආරක්ෂිත උපකරණ පාවිච්චි කරන්න උපදෙස් දෙනවා. ඒත් අද සමාජ මාධ්‍ය ජාලා ඇප් මඟින් තත්පර කීපයක් ඇතුළත ලිංගික සම්බන්ධතා පවත්වන්න කැමති අය හොයා ගන්න පුළුවන් සමාජයක අපි ජීවත් වෙන්නේ. ඒ නිසා අදට ගැළපෙන විදිහට දැනුවත් කිරීමේ ක්‍රමයක් අවශ්‍යයි. 70- 80 දශකවල දැනුවත් කළ ආකාරයට අද සමාජය දැනුවක් කරන්න බැහැ. ඒ නිසා අපි on - line මඟින් ඒඩ්ස් ගැන, අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා ගැන දැනුවත් කිරීමට පටන් ගත්තා. Stay safe කියන ඇප් එක අපි හඳුන්වා දී තිබෙන එක් ක්‍රමයක්. ඒ හැර එච්. අයි.වී. අවදානම හඳුනාගෙන මිතුරකු සමඟ රුධිර පරීක්ෂාවකට යොමු කරවන තැනට ගෙනෙන ඇප් එකකුත් හඳුන්වා දී තිබෙනවා. එය know for sure කියලා නම් කර තිබෙනවා.” යනුවෙන් ලිංගාශ්‍රිත රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය චන්ද්‍රිකා ජය‍කොඩි පැවසුවාය.
නව පරපුරට ගැළපෙන ආකාරයට සකස් කර ඇති ක්‍රමෝපායන් මඟින් වුවද දැනුවත් කර, එච්.අයි.වී. ආසාදිතයන්ගේ වැඩි වීම පාලනය කර ගැනීම ඉතා වැදගත් කරුණකි. මන්ද බොහෝ දෙනෙකු එච්.අයි.වී. ආසාදනය වූ මුල් අවස්ථාවේදී කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් නොපෙන්වීම නිසා රුධිර පරික්ෂාවක් සිදු කර ගැනීමට උනන්දු නොවෙයි. එහෙත් නොමිලේ සිදු කර ගත හැකි රුධිර පරීක්ෂා මඟින් එච්.අයි.වී. ශරීරගත නොවු බවට තහවුරු කර ගත හැකි අතර ශරීරගත වූ අයට මුල් අවස්ථාවේදීම ප්‍රතිකාර අරඹා රෝගය පාලනය කරගත හැකිය. එච්.අයි.වී. සහ ඒඩ්ස් නිවාරණය කර ගැනීම සඳහා ප්‍රජාවගේ ඵලදායි දායකත්වය ඉතා වැදගත් වන්නේ මේ පිළිබඳව සමාජය දැනුවත් කිරීම, දැනුවත් වී සිටීම, රෝගීන් කොන් නොකිරීම ප්‍රජාවගේ වගකීමක් වන බැවිනි. එවිට 2025 දී ලංකාවෙන් ඒඩ්ස් නිවාරණය කිරීමේ ප්‍රයත්නය සාර්ථක කර ගත හැකිය.
