බස්නාහිර, මධ්‍යම හා දකුණු පළාත් තුනේ රෝහල්වල සායනික අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කිරීමේ ප්‍රශ්නය යළිත් ඔඩු දුවා තිබේ. එම පළාත්වල රෝහල් සායනික අපද්‍රව්‍ය ක්‍රමානුකූලව විනාශ කර දැමීම මුලින්ම සිදු කෙරුණේ මුල්ලේරියාව රෝහල් භූමියේ ඉදි කළ දාහකයක් තුළය. එම කටයුත්ත කරගෙන යනු ලැබුවේ රජය සමඟ අවබෝධතා ගිවිසුමකට එළඹ සිටි සිසිලි හනාරෝ ඉන්කෙයා නැමැති ආයතනයකි. සෞඛ්‍යාරක්ෂිතව පවත්වාගෙන යන බවට මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය විසින් තහවුරු කර තිබියදීත් පසුගිය වසරේ අධිකරණ නියෝගයකින් එම දාහකය ක්‍රියාත්මක කිරීම වළක්වන්නට ප්‍රදේශයේ දේශපාලකයෝ හා ජනතාව කටයුතු කළහ. 
අනතුරුව රෝහල් තුළ සායනික අපද්‍රව්‍ය ගොඩගැසිණි. එය බරපතළ ප්‍රශ්නයක් නිර්මාණය කරද්දී සායනික අපද්‍රව්‍ය පුලුස්සා ඉවත් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය සෞඛ්‍යාරක්ෂිත දාහකයක් ඉදි කරන්නට කැබිනට් අනුමැතිය සහිතව මුතුරාජවෙල ප්‍රදේශයෙන් ඉඩමක් වෙන් විය. එම දාහකය ඉදි කර සක්‍රීය කිරීම ආරම්භ වී මාස කීපයක් ගතවූවා පමණි.
'සිසිලි හනාරෝ ඉන්කෙයා' ආයතනයට නිකුත් කොට තිබූ වෙළෙඳ බලපත්‍රය අත්හිටුවීමට වත්තල ප්‍රාදේශීය සභාව පියවර ගත්තේ මේ අතරය. ඒ මොහොත වන විට අප හිතනවාට වඩා ගැටලුව බරපතළය. පළාත් තුනක රෝහල්වල සායනික අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීමේ ක්‍රියාවලිය නැවතී ඇත. දැන් ටොන් සියයකට අධික සායනික අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයක් රෝහල්වල ගොඩගැසී තිබේ. පවත්නා තත්ත්වය ඉදිරියේ දී මහත් ව්‍යවසනයක් බවට පත් වීමට ඇති ඉඩකඩ වෛද්‍යවරුම පෙන්වා දෙති. ඇදහැලෙන අධික වර්ෂාව තත්ත්වය තවත් බිහිසුණු අතට පත් කරවනු ඇත. ඒ පිළිබඳ පුළුල් කථිකාවක් ගොඩ නඟන්නට අප උත්සාහ කරන්නේ රෝහල්වල එවැනි අභාග්‍ය සම්පන්න පරිසරයක් ගොඩනැඟෙමින් තිබියදීය.
සායනික අපද්‍රව්‍ය එකතු වුණොත් රෝහල් සියල්ල ඉබේම අක්‍රීයයි
සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් වෛද්‍ය අනිල් ජාසිංහ
මුලින්ම අප හා සංවාදයට එක් වන්නේ සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් වෛද්‍ය අනිල් ජාසිංහය. ඔහු අප හා පවසන්නේ සායනික අපද්‍රව්‍ය එලෙස රෝහල් පුරා එකතු වීමට පටන් ගතහොත් බස්නාහිර, මධ්‍යම හා දකුණු පළාත්වල රෝහල් සියල්ල ඉබේම අක්‍රීය වන බවය.
'ලංකාවේ සායනික අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම සම්බන්ධව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ක්‍රමවේද දෙකක් තිබෙනවා. එකක් තමයි ඉන්සිනරේෂන් ක්‍රියාවලිය. ඒ කියන්නේ, අධික උෂ්ණත්වයක් යටතේ දහනය කිරීම. එය සෞඛ්‍ය ආරක්ෂිතව සිදු කරන අන්තර්ජාතික ක්‍රමවේදයක්. ඒ මඟින් සායනික අප ද්‍රව්‍ය විනාශ කිරීම සිදු වෙනවා. බස්නාහිර, දකුණ,මධ්‍යම,පළාත්වල මේ ආකාරයට ඉන්සිනරේෂන් සිදු කරනවා. නමුත් එය වැරදියට සමහරු තේරුම් ගන්නා බවකුත් පෙනෙන්ට තිබෙනවා. ඔවුන් හිතන්නේ සායනික අපද්‍රව්‍ය කිව්වාවම මිනිස් සිරුරු කොටස්, අත පය කැබලි කියලා. ඒත් ඒවා නොවෙයි සායනික අපද්‍රව්‍ය කියන්නේ. ලේ තැවරුණු ගෝස් කැබලි බැන්ඩේජ් සේලයින් බට ඉන්ජෙක්ෂන් කටු වගේ දේවල්.
ලංකාවේ හැම තැනම රෝහල්වල ශල්‍යගාරවලින් පිට කරන මිනිස් සිරුරු කොටස් වගේ දේවල් වෙනමම දිවයිනේ සිටින මල්ශාලා සමඟ කොන්ත්‍රාත් ගිවිසුම්වලට ගිහිල්ලා ඒවා නිසි ක්‍රමවේදයක් අනුව ඒ ඒ කනතුවල තමයි මිහිදන් කරන්නේ. එහෙම නැතුව ඒ දේවල් අනෙක් අප ද්‍රව්‍ය සමඟ යවන්නේ නැහැ. ඒ හැරුණු කොට අනෙක් පළාත් සියල්ලේම ක්‍රියාත්මක වන්නේ මෙටමයිසර් ක්‍රමය.
මෙටමයිසර් ක්‍රමයේ දී වන්නේ අපද්‍රව්‍ය කුඩා කොටස්වලට කැඩීම. ඊට පස්සේ එහි විෂබීජ හරණය සිදු කෙරෙනවා. ඉන්පසු සාමාන්‍යයෙන් කෙරෙන්නේ ඒවා ඒ ප්‍රදේශයේ පළාත් පාලන ආයතන විසින් භාරගෙන සාමාන්‍ය කුණු වගේ විනාශ කර දැමීමයි. නමුත් සමහර පළාත් පාලන ආයතන ඒවා බාර ගන්නෙ නෑ. එය ගැටලුවක්. එවැනි තැන්වලදී අපට සිදු වී තිබෙනවා විකල්ප ස්ථානවල ජීවානුහරණය වූ අපද්‍රව්‍ය තැන්පත් කරන්න. ඉන්සිනරේෂන් ක්‍රමයේදී වෙන්නේ අපද්‍රව්‍ය සියල්ලම අළු බවට පත්වීමයි. මෙටමයිසර් ක්‍රමයෙදි විශාල අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයක් ඉතා අඩුමට්ටමට පත් වෙනවා.
අපට අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය කරන්න පෞද්ගලික ආයතන එක්ක එකතු වෙන්න සිදු වන්නෙ වර්ෂ 2014දී සායනික අපද්‍රව්‍ය සම්බන්ධව ලොකු විරෝධයක් ආවාට පස්සෙ. මොකද නගර සභා ඉවත් වුණා රෝහල් සායනික අපද්‍රව්‍ය බාර ගැනීමෙන්. ඒ අවස්ථාවේ එවකට සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය ඉතාම හදිස්සියේ කටයුතු කරලා පෞද්ගලික ආයතනයක් මඟින් ඉන්සිනරේෂන් ක්‍රමය හඳුන්වා දුන්නා. ඒකෙදී අපි කළේ මුල්ලේරියාව අපේ රෝහල් පරිශ්‍රයේ දහනාගාරයක් ස්ථාපනය කර පවත්වාගෙන යෑම. නමුත් දැනට වසරකට හමාරකට පෙර එයට විරුද්ධව ජනතාව, ප්‍රාදේශීය දේශපාලනඥයන් විරෝධතා පවත්වලා එයට එරෙහිව උසාවි වාරණයක් ලබාගත්තා. ඒ අවස්ථාවෙදී රෝහල්වල සායනික අපද්‍රව්‍ය ගොඩ ගැසුණා.
පසුව ඒ උසාවි වාරණය තාවකාලිකව ඉවත් කරගෙන පළාත් තුනේ කටයුතු කරන ආයතනය සමඟ ගිවිසුම් ගත වෙලා මේ දහනාගාරය මුතුරාජවෙලට රැගෙන යන්නත් එහි දී එය අන්තර්ජාතික තත්වයට සරිලන ලෙස සකස් කරන්නත් කටයුතු යෙදුණා. ඒ සඳහා ත්‍රෛපාක්ෂික ගිවිසුමක් අස්සන් කළා. ඒ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයත්, ඒවගේම මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියත් සිසිලිහනාරෝ අයතනයත් සමඟ.
උසාවි වාරණය ලැබුණු අවස්ථාවේදී කන්ටේනර් අරගෙන එම කන්ටේනර්වල කුණු තැන්පත් කරන්න අපිට සිදු වුණා. මොකද ඒවා පරිසරයට මුදා හරින්නට බැරි නිසා. මුතුරාජවෙල දාහකය සකස් කරන තුරු රසායනික ද්‍රව්‍ය භාවිතා කරලා විෂ බීජ අවම කරලා ඒ කුණු කන්ටේනර්වලම ගබඩා කළා. අන්තර්ජාතික මට්ටමේ පිරිවිතයන් සපුරලා තමයි මේ දාහකය හැදුවේ.
නමුත් දැන් නැවත ප්‍රාදේශීය වශයෙන් සහ ප්‍රදේශීය සභාව තුළ මේ දාහක ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ මත ගැටුමක් සිද්ධ වෙලා තිබෙනවා. දැන් ප්‍රාදේශීය සභාව තමන් විසින් ලබා දීපු වෙළෙඳ බලපත්‍රය ඉවත් කර ගෙන. එහෙම වුණාම ඒ ඉන්සිනරේෂන් ක්‍රියාත්මක කරන්න බැහැ. ඒ නිසා දැන් රෝහල් අපද්‍රව්‍ය විනාශ කිරිම පිළිබඳ විශාල අර්බුදයක් නිර්මාණය වෙලා. අපි මේ තත්ත්වය පිළිබඳව ප්‍රාදේශීය සභාවේ සභාපතිතුමාටත් කතා කළා. අදාළ අංශ දැනුම්වත් කළා.
මෙතැන වුණු සිද්ධිය තේරුම් ගන්න ඕන. මුල්ලේරියාවේදී ඇති වුණ විරෝධතාව නිසා අපට අවශ්‍ය වුණා ඉතා ඉක්මනින් එක ප්ලාන්ට් එකක්වත් හයි කරගන්න. ඒ නිසා තාවකාලිකව එක් ප්ලාන්ට් එකක් සෞඛ්‍යාරක්ෂිත ලෙස දහනය කරන්නට උචිත ලෙස සවි කළා. අනෙක් ප්ලාන්ට් එකත් සවි වෙන කොට තමයි වඩා ක්‍රමානුකූලව දහන කටයුතු සිදු වන්නේ.
සායනික අපද්‍රව්‍ය මේ විදිහට රෝහල් පුරා එකතු වෙන්න ගත්තොත් එහෙම රෝහල් ඉබේම අක්‍රීය තත්ත්වයට පත්වෙනවා. සායනික අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කරන පොදු ක්‍රම දෙක තමයි අපි භාවිතා කරන්නේ. අපි පෞද්ගලික ආයතන එකතු කරගෙන කටයුතු කරන්නේ මේ ගැටලුව රටේ පොදු ප්‍රශ්නයක් නිසා. දැන් ඇති වෙලා තිබෙන තත්ත්වය අපි සාකච්ඡා කරනවා.
ඇත්තටම මේ අදූරදර්ශී තීන්දු නිසා වෙන්නේ රෝහල් කටයුතු නවතින එක. නැති නම් අපිට කරන්න වෙන්නේ රෝගීන්ට තමන්ගේ සායනික අපද්‍රව්‍ය උරයක දමාගෙන යන්නට දෙන්නට සිදුවන එකයි.'
දාහකය තිබෙන්නේ අනුමැතිය ලබාදුන් පරිශ්‍රයේ නොවෙයි
වත්තල ප්‍රාදේශීය සභාපති ත්‍යාග ද අල්විස්
වත්තල ප්‍රාදේශීය සභාවේ සභාපති ත්‍යාග ද අල්විස්ට අනුව මේ තාවකාලික දාහකය අනවසර ඉදිකිරීමකි.
'සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි දාහකයක් ඉදි කරන්නට අවසර ලබා දෙන්නේ ප්‍රාදේශීය සභාව ඇතුළු වගකිව යුතු රාජ්‍ය ආයතන කිහිපයක නිලධාරීන්ගෙන් සැදුම්ලත් කමිටුවක් අදාළ කරුණු කාරණා සොයා බලා ඒ ඔස්සේයි. ඒ විදිහට රෝහල් සායනික අපද්‍රව්‍ය විනාශ කර දැමීම සඳහා මුතුරාජවෙල ප්‍රදේශයේ දාහකයක් ඉදි කරන්නට සිසිලි හනාරෝ ආයතනයට අනුමැතිය ලබාදුන්නා. එයට කැබිනට් අනුමැතිය ද හිමි වුණා. නමුත් ඔවුන් මේ දාහකය ඉදි කර තිබෙන්නේ අනුමැතිය ලබාදුන් පරිශ්‍රයේ නොවෙයි. ඔවුන් තාවකාලිකව අනුමැතිය නොගත් තැනකයි දැනට පවතින දාහකය පවත්වාගෙන යන්නේ. නමුත් එයට මෙතෙක් කලක් පවත්වාගෙන යන්නට ට්‍රේඩ් ලයිසන් එකක් ලබාදී තිබුණා.
ඒත් එය අපිට අත්හිටුවන්නට සිදු වී තිබෙනවා. දාහකය මේ විදිහට පවත්වාගෙන යෑමට ප්‍රාදේශිය සභාවේ ඇතැම් මන්ත්‍රීවරුන් විරුද්ධයි. විෂක්ෂයේ ඇතුළු සමහර මන්ත්‍රීවරුන් නොදැනුවත්ව මට චෝදනා එල්ල කරනවා මම අදාළ ආයතනයෙන් මුදල් ලබාගෙන අනුමැතියකින් තොරව මේ ආකාරයට තාවකාලික දාහකයක් සායනික අපද්‍රව්‍ය විනාශ කිරීමට අනුමැතිය ලබාදී ඇති බවට. එනිසා මගේ නිර්දෝශීභාවය ඔප්පු කරන්නත් ඔවුන් අනුමැතිය ලබානොගෙන ඉදි කර ඇති දාහකයෙන් අපද්‍රව්‍ය පිලිස්සීමට විරුද්ධව ඔවුන්ට මෙතෙක් කලක් ප්‍රාදේශීය සභාවෙන් ලබා දී තිබූ වෙළෙඳ අවසර පත අත්හිටුවන්නට අපි කටයුතු කළා.
ඒ වගේම පැහැදිලිව කිව යුතුයි. මා පෞද්ගලිකව මේ දාහකයට විරුද්ධත්වයක් නැහැ. අපි කියන්නේ මෙයට අනුමැතිය අරගෙන පවත්වාගෙන යන්න කියලයි. කො‍හොම වුණත් රෝහල් බලධාරින් මේ ගැන අපිත් එක්ක කතා කළා. ඔවුන් සහ ආයතනයේ හිමිකරු ඉදිරියේදී අවසර ලබාදෙන්න කියලා ලිඛිත ඉල්ලීමක් කළොත් එය සභාවට ඉදිරිපත් කරලා මන්ත්‍රීවරුන්ගේ අනුමැතිය ලබාදෙන්නට මම කටයුතු කරනවා.' යනුවෙන් ඔහු පවසයි.
සොයා බලන්නේ නැතුවයි බලපත්‍රය අහෝසි කර තිබෙන්නේ
සිසිලි හනාරෝ අයතනයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ උදය අබේසේකර
රෝහල් සායනික අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය භාරව කටයුතු කරන සිසිලි හනාරෝ අයතනයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ උදය අබේසේකර අප සමඟ පවසා සිටියේ මේ වන විට ටොන් සියකට වැඩි ප්‍රමාණයක සායනික අපද්‍රව්‍ය බස්නාහිර මධ්‍යම , දකුණු පළාත් රෝල්වල එකතු වී ඇති බවය. එක ප්‍රාදේශීය සභාවක් මුළු රටක ජීවිත ගණනාවක් සමඟ සිදු කරන මේ සෙල්ලම ඉදිරියේ දී ව්‍යයසනයක් බවට පත් වීමට ඉඩකඩ ඇති බවය.
“ රෝහල් සායනික අපද්‍රව්‍ය විනාශ කිරීම සඳහා අපි පාවිච්චි කරන්නේ ලෝකෙ තියෙන හොඳම ක්‍රමයයි. හොඳින් විමර්ශනය කරලා තමයි මාධ්‍යම පරිසර අධිකාරියෙන් අනුමැතිය දී තිබෙන්නේ. නවීන තාක්ෂණය උපරිම ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් සෙල්සියස් අංශක දාහයි එක්දහස් දෙසීයයි අතරේ මේ අපද්‍රව්‍ය පුලුස්සා දමන්නට කටයුතු කරන්නේ.
ඇයි අප මේ කටයුත්තට මැදිහත් වුණේ කියන එක තේරුම්ගැනීම වැදගත්. රජයට අවශ්‍ය වුණා රෝහල්වල සායනික අපද්‍රව්‍ය ගොඩ ගැහෙන විට ඒ අපද්‍රව්‍ය කාර්යක්ෂම හා විද්‍යානුකූල ලෙස ඉවත් කරන්න. සමහර ජාවාරම්කරුවන් සායනික අපද්‍රව්‍ය රැගෙන ගොස් ඉතා අනාරක්ෂිතව තැන තැන දාල යනවා. ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස රජය අපට කිව්වා අනුමැතිය ලැබුණු මුතුරාජවෙල පරිශ්‍රයේ සැලසුම් කළ දාහකයේ වැඩ නිමා වන තුරු තාවකාලිකව ඉන්සිනරේටර් එකක් සකස් කර වැඩ කර දෙන්න කියලා. අපි එය ඉෂ්ට කළා. අපි මේ වැඩ ටික හොඳින් කරගෙන යන විට තමයි වත්තල ප්‍රාදේශිය සභාවෙන් අපිට නිකුත් කර තිබුණු ට්‍රේඩ් ලයිසන් එක නැවැත්තුවේ.
මේ තීන්දුව ගන්න කොට ප්‍රාදේශිය සභාවට ඇත්තටම කල්පනා කරන්න තිබුණා මේකෙ තිබෙන ජාතික අවශ්‍යතාව. අනෙක අපි නියමිත සැලසුමෙන් කොහෙවත් පිට පැනලා නැහැ. අපි නිශ්චිත සැලසුමට වැඩ කරගෙන යනවා. සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ඉල්ලීම මත මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියේ අධීක්ෂණය යටතේ රටේ පවතින තත්වය මත තමයි අපි තාවකාලික ප්ලාන්ට් එකක් සකස් කළේ.
අපද්‍රව්‍ය දහනය කිරීමේදී ඒවායින් ඇති වන දුම අනාරක්ෂිතව පරිසරයට මුදාහරින්නේ නැහැ. ඊටත් නව තාක්ෂණයෙන් යුතු යන්ත්‍රයක් සකසා තිබෙනවා. නව ගොඩනැගිල්ල ඉදි කිරීමත් සමඟ මේ යන්ත්‍රයත් එහි ස්ථාපිත වෙනවා. වගුරු බිමක ගොඩනැගිල්ලක් හදන විට යම් කාලයක් ඒ සඳහා ගත වේවි.
මේ අතරයි වත්තල ප්‍රාදේශීය සභාව අප අපහසුවට පත් කරන විදිහට අපෙන් ප්‍රශ්න අහලා අපිට ලිපියක් එවන්නෙ. ඒ අය අහපු හැම ප්‍රශ්නයකටම අනුමැතිය සහිතව ඒ ඒ ආයතන නිකුත් කළ ලිපි අපි ඉදිරිපත් කළා. ඉන් පස්සේ කාර්යභාර නිලධාරියෙකුගෙන් අපිට ලිපියක් එනවා අපේ ට්‍රේඩ් ලයිසන් එක අත්හිටවූ බවට. මේ අය එයට හේතුව ලෙස ගන්නේ අදාළ ස්ථානයේ දාහකය සවි නොකළ නිසා ලයිසන් අත්හිටුවනවා කියලයි.
අප කළේ රටේ තිබෙන සමස්ත රෝහල් පද්ධතිය ගෙනියන්න තාවකලික ඉදි කිරීමක් කිරීම. ඔවුන් මේ වගේ දෙයක් කරන්න කලින් අඩුම තරමේ අපිත් සමඟ කතාබහ කරන්න තිබුණා. කිසි දෙයක් සොයා බලන්නේ නැතුවයි මේ විදිහට කර තිබෙන්නේ. සභාපතිවරයාගෙයි අනෙක් මන්ත්‍රීවරුන් අතරයි දේශපාලනමය ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා කියලා ඔවුන්ම අපිට පවසනවා. ඒ අතරම කියනවා මේක හොඳ ප්‍රොජෙක්ට් එකක් කියලා. එහෙම කියන ගමන්ම මෙය මෙතැන කරගෙන යන්න බැරි විදිහේ වැඩත් කරනවා.
සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්තුමියත් මේ ගැන කතා කරලා ලිපියක් යොමු කර තිබෙනවා. අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් කතා කරලා ලියුම් ඇර තිබෙනවා. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය කතා කරලා ලියුම් ඇර තිබෙනවා. ඒ වගේම සෞඛ්‍ය ඇමතිතුමත් ප්‍රශ්නයට මැදිහත් වෙනවා. මේ ප්ලාන්ට් එක මෙතැන කරගන්න ඉඩ දුන්නේ නැති නම් රෝහල් වැහෙන බවත් කුණු ගොඩවල් පාරට දැම්මොත් ඇති වන හානිය ගැනත් කියලා තියනවා. ඉතින් මම හිත්න්නේ මේ අය මේවා සැලකිල්ලට අරගෙන කටයුතු කරයි කියලා අපි බලාපොරොත්තු වෙනවා.
ජාතියක් ලෙස සලකා බලා විමසිය යුතු ඉතා පැහැදිලි ගැටලු කියවමින් ඇත්තේ පටු දේශපාලන මජරකම් අතර තබමිනි. රෝහල්වල සායනික අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීමේ සිද්ධියේදී වසර ගණනාවක් පුරා මේ රටේ මිනිසුන් හා දේශපාලකයන් හැසිරුණ ආකාරය ඊට සාක්ෂි සපයයි. රෝහල් පරිශ්‍ර තුළ ගොඩගැසෙන මේ සායනික අපද්‍රව්‍ය මේ රටේ මිනිසුන්ගේ චින්තනයේ ප්‍රකාශනයක් බඳුය. ස්ථිර සාර විසඳුමක් අවශ්‍ය වන්නේ ඒ සිතිවිලි රටාවේ විකෘතියටය.
