දිල්ලි නගරයේ සිටින සංචාරකයකුට අග්‍රාහි පිහිටි ටජ් මහල් සංකීර්ණය නැරඹීමට යාම තරමක් අපහසු කටයුත්තකි. ඒ වෙනුවෙන්ම දිනක්ම වැයවන බැවිනි. නමුත් දිල්ලියේ සංචාරය කරන්නන්ට දිල්ලි නගරයේදීම නැරැඹීමට ටජ් මහලක් ඇත්තේය. ඒ දිල්ලියේ පිහිටි හුමායුන් සොහොන් ගැබය.
මුම්බායි නුවරට පිවිසෙන මහ මුහුද මතින් ඉදිවුණු දැවැන්ත පාලම අපට නැවතත් දිස්වූයේ මුම්බායි නුවර සිට ගුවන් තොටුපළට යන ගමනේදිය. මුම්බායි හි ගතකළ දින කිහිපය අමතක කරන්නට නොහැකි තරමට ඒ මතක හදවතට සමීපව ඇත. මුම්බායි ගමනින් අනතුරුව අප පිටත්වූයේ බෞද්ධයින් වන අපට බොහෝ සෙයින් වැදගත් වන ගයා හි පිහිටි බුද්ධගයාව වැඳ පුදා ගැනීමටය. ශ්‍රී ලංකාවේ ඉන්දියානු මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය එම ගමන සංවිධානය කර තිබිණි. මේ ගමනට අප හා එක්ව සිටි දෙමළ පුවත්පත් මාධ්‍යවේදීන් කිහිපදෙනාට ද එම ගමන විශේෂත්වයක් වූවාට සැක නැත.
මුම්බායි ගුවන් තොටුපළෙන් ගයා දක්වා සෘජු අභ්‍යන්තර ගුවන් ගමන් යෙදී තිබුණද අපට යම් විශේෂත්වයක් ලබා දෙන්නටදෝ අපේ බුද්ධගයා ගමන සංවිධානය වී තිබුණේ මුම්බායි ගුවන් තොටුපළේ සිට දිල්ලි ගුවන්තොට දක්වාත් එතැනින් පැට්නා ගුවන්තොට දක්වාත් වූ අභ්‍යන්තර ගුවන් ගමන් දෙකකින්ය. දකුණු ඉන්දියාවේ සිට උතුරට යන ගමන තරමක් දිගු ගමනකි. පැය දෙකහමාරක පමණ දහවලේ යෙදුණු මුම්බායි දිල්ලි ගුවන් ගමන අතිශයින්ම විනෝද ජනකය. එයාර් ඉන්දියා ගුවන් යානයේ සංග්‍රහ සත්කාරද සිත් පිනවන සුලුය. අප දිල්ලි ගුවන් තොටුපළින් බැස්සේ හැකි ඉක්මනින් පැට්නා යන එයාර් ඉන්දියා ගුවන් යානයට ගොඩ වීමේ අටියෙනි. මුම්බායි සිට පැමිණි ගුවන් යානය අපේක්ෂිත කාලයට වඩා තරමක් ප්‍රමාද වූයෙන් පැට්නා යන ගුවන් යානය ඒ වන විටත් දිල්ලි ගුවන් තොටේ සූදානම්ව පැවැතියේ අප එන තෙක්ය. දිල්ලි පැට්නා ගමන පැය එකහමාරක පමණ කෙටි ගුවන් ගමනකි. මුම්බායි හා දිල්ලි ගුවන් තොටුපළ මෙන් පැට්නා ගුවන් තොට කාර්ය බහුල නැත. බොහෝ ගුවන් මගීන් මෙහි පැමිණෙන්නේ බුද්ධගයා වන්දනා මාන කිරීමට යාමේ අටියෙනි.
රාත්‍රියේ පැට්නා ගුවන් තොටින් බට අප කැටුව යෑමට සංචාරක බසයක් තිබිණ. අපේ මඟ පෙන්වන්නන් වූ රාජු හැරුණු කොට අහමද් අපේ සංචාරයට දිගටම එක්ව සිටියේය. පැට්නා සිට බුද්ධගයාව කරා ඇති දුර කිලෝමීටර් 130 ක් පමණ වේ. ඉන්දියාවේ දුෂ්කර ප්‍රාන්ත හරහා යන ඒ ගමන සිතුවාට වඩා බෙහෙවින් දුෂ්කර විය. අවට කිසිත් නොපෙනෙන රාත්‍රියේ බිහාර් ප්‍රාන්තය හරහා වේගයෙන් බසය දිව යන්නේ අඩ නින්දේ සිටි අප වරින් වර අවදි කරවමිනි. බිහාර් ප්‍රාන්තය බොහෝ කර්කශය. දුගී දුප්පත්කම උපරිමයෙන් රජ කරයි. රාත්‍රියේ වුව ඉන්දියාවේ පෙර නගරවල පැවැති සුන්දරත්වය මෙහි කිසිදු අයුරකින් දක්නට නැති තරම්ය. ඉන්දියානු සමාජයේ ඇති නැති පරතරය හොඳින් පෙන්නුම් කිරීමට බිහාර් ප්‍රාන්තය මෙන්ම බුද්ධගයාව හොඳටම ප්‍රමාණවත් යැයි මට සිතිණි.
මීට වසර අට නවයකට පෙර දුටු බුද්ධගයා අවට පරිසරයට වඩා මෙවර එම පරිසරයේ වෙනස් හා මනරම් බවක් මම දුටුවෙමි. කෘත්‍රිම තණ පලසින් අලංකාර වූ බුද්ධගයා භූමිය වටා ආරක්ෂාවද පෙරට වඩා තරකර ඇත්තේය. ථෙරවාදී බුදු දහමට වඩා මහායාන බුදු දහම අදහන්නන්ගේ ආගමික වත්පිළිවෙත් බුද්ධගයාවේ වැඩිපුර දක්නට ලැබිණ. බුද්ධගයාවේ සිට දිල්ලියට ආපසු පැමිණ ගත කළ කාලය මේ සියල්ලටම වඩා වෙනස් ය. එවරද අප නවාතැන වූයේ ටජ් මහල් ටවර් හෝටල් සමූහයට අයත් සුපිරි හෝටලයකි. පරිසරය හා අත්දැකීම් පමණක් නොව දිල්ලි ජන ජිවිතයද අපට වෙනස්ම අත්දැකීමක් ගෙන දුන්නේය.
හර්යානා ප්‍රාන්තයේ වු මෙඩන්ටා නම් වු ඉන්දියාවේ දැවැන්තම රෝහල නරඹා අනතුරුව සිදුවූ දිල්ලි නගර සංචාරයද අපට ගෙන දුන්නේ අමුතුම අත්දැකීමකි.
කුතුබ් මිනාර් (Qutub Minar) කුලුන ඇතුළු ගොඩනැගිලි සංකීර්ණය මේ ගමනේදි අප දුටු සුවිශේෂි සංචාරක ආකර්ෂණයක් දිනාගත් ස්ථානයකි. දිල්ලියේ මෙහ්රයුලි ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති මෙම අති අලංකාර ගොඩනැගිලි සංකීර්ණය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අතරින් එකකි. උස අඩි මීටර් 72.5 කින් යුතු ලොව ගඩොලින් තැනූ උසම මිනාරය ලෙස ඉතිහාසගත වන මෙම කුතුබ් මිනාර් ගොඩනැගිලි සංකීර්ණය දිල්ලියේ සංචාරය කරන්නෙකු නැරඹිය යුතුම වූ ස්ථානයකි. 1192 වසරේදි දිල්ලියේ අවසන් හින්දු රාජධානි අවදියේ කුතුබ් - අල් - දින් - අයිබක් යටතේ ඉදිවූවකැයි සැලකෙන මෙම මිනාර් සංකීර්ණය අවස්ථා ගණනාවකදිම විනාශ වී තවත් අවස්ථා ගණනාවකදිම ප්‍රතිසංස්කරණයට ලක්කර ඇත්තේය. සන්නිවේදන පහසුකම් අඩු යුගයක ඉස්ලාමීය පූජකයින් දිල්ලි නගර වැසියන්ට ඇසෙන්නට සිය ආගම හඬ නඟා කියා ඇත්තේ මෙම මිනාරයේ සිට යැයි වාර්තාවෙයි. මිල ගෙවා ඇතුළු වීමේ ප්‍රවේශ පත්‍රයක් ගත යුතු වුවද මුදල ගැන නොතකා දිල්ලියේ සංචාරය කරන බොහෝ විදේශිකයන් මෙහි පැමිණෙන්නේ ඉස්ලාමීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයන්ට අනුගතව තැනූ මෙම අති අලංකාර නටඹුන් නැරඹීමටය.
දිල්ලි නගරයේ සිටින සංචාරකයකුට අග්‍රාහි පිහිටි ටජ් මහල් සංකීර්ණය නැරඹීමට යාම තරමක් අපහසු කටයුත්තකි. ඒ වෙනුවෙන්ම දිනක්ම වැයවන බැවිනි. නමුත් දිල්ලියේ සංචාරය කරන්නන්ට දිල්ලි නගරයේදීම නැරැඹීමට ටජ් මහලක් ඇත්තේය. ඒ දිල්ලියේ පිහිටි හුමායුන් සොහොන් ගැබය. ( Humayun's Tomb) 1565 දි මෙහි ඉදිකිරීම් ආරම්භ කර ඇත්තේ ඉන්දියාවේ දෙවැනි මෝගල් අධිරාජ්‍යයා සිහිවීම පිණිසය. මීටර් 47 ක උසකින් යුතු මේ ගොඩනැගිල්ල ටජ් මහල් හා සමාන අනුරුවකින් යුතුය. මේ ගොඩනැගිල්ල තනිකරම රතු වැලිවලින් මෝගල් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අනුව නිර්මාණය කරන ලද්දකි. දිල්ලියේ සංචාරය කරන විදේශිකයෝ පමණක් නොව දේශිකයෝද මේ අනගි නිර්මාණය දැක බලා ගැනීමට පැමිණෙති. මනබඳින ආකාරයෙන් නිර්මිත වූ මේ මහල් සංකීර්ණය මෙන්ම දිල්ලියේ පිහිටි කෞතුකාගාරයද අතිශයින්ම නව අත්දැකීම් ගොන්නක් එක් කරන්නකි. විශේෂයෙන් දිල්ලි කෞතුකාගාරයේ තැන්පත්කර ඇති බුදු රජාණන් වහන්සේගේ සර්වඥ ධාතූන් වැඳ පුදාගැනීමට බොහෝ ශ්‍රි ලාංකිකයන් පැමිණෙන්නේ ඔවුන්ට ලැබෙන දුර්ලභ අවස්ථාවක් වන නිසාය.
ශ්‍රි ලංකාවේ ඉන්දිය මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය මගින් සංවිධානය කළ මෙම ඉන්දීය සංචාරය මාධ්‍යවේදි අපට බොහෝ අත්දැකීම් එක්කරන්නට විය. ඉතිහාසයේ පුරාවට මේ දක්වා පැවැති ඉන්දීය ශ්‍රී ලංකා සම්බන්ධතාව මේ ගමනේදි අපි නොඅඩුව අත් වින්දෙමු. ඉන් දෙරට අතර සුහදත්වය මිතුදම මෙන්ම එකිනෙකා වටහා ගැනීමද වර්ධනය වනු නොඅනුමානය.
(මුම්බායි හා දිල්ලි සංචාරයකින් පසු)
