අවුරුදු හතරකින් තායිලන්තය ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩගිය හැටි

තායිලන්තය අතීතයේදී සියමය ලෙස හැඳින්විණි. එය ආසියාවේ ගිනිකොන පිහිටි ස්වාධීන රටකි. තායිලන්තයේ විශාලතම නගරය බැංකොක්ය. භුමි ප්‍රමාණය 513,000 Km2 (198,000) වර්ග සැතපුම් වෙයි. ජනගහනය මිලියන 64ක් වන මෙය ලෝකයේ 21 වන ජනාකීර්ණ රටයි. 75% ස්වදේශී තායි වන අතර, රාජ්‍ය භාෂාව වන්නේ තායි භාෂාවයි. මූලික වශයෙන් බුද්ධාගම අදහන රටක් වන තායිලන්තයේ 95% ක් බෞද්ධගාමිකයන්ය. මෙය ලොව පුරා සංචාරකයන් සඳහා සුවිශේෂ රටකි. 1985 සිට තායිලන්ත ආර්ථිකය ලොව වේගවත්ම වර්ධනය වාර්තා කරන ලදී. 1985-1996 කාලයේ උද්ධමනය 3.4% – 5.7% වැනි ප්‍රශස්ත මට්ටමක පවත්වා ගෙන යාමට තායිලන්තය සමත් විය. එරට මූල්‍ය කළමනාකරණය ඉතාමත් හොඳින් සිදුවන බවට ලැබෙන විනිශ්චයක් IMF,World Bank වැනි ගෝලීය මූල්‍ය ආයතන පවා ලබාදි ඇත. මූල්‍ය ලිහිල්කරණය, ප්‍රාග්ධන ගිණුම් විවෘත කිරීම සහ ගෝලීය ද්‍රවශීලතා තත්ත්ව ලිහිල් කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, තායිලන්තය 1990 ගණන්වල වැඩි කාලයක් ජාත්‍යන්තර ප්‍රාග්ධනයේ විශාල වශයෙන් තිබූ රටක් විය. මෙම ප්‍රාග්ධන ගලා ඒම ශක්තිමත් ආර්ථික වර්ධනයක් සඳහා උපකාර විය. එමෙන්ම අපනයන වේගයෙන් ඉහළ යාම නිසා භාත් හා ඩොලරය අතර මෙම 1:25 බැඳීම පවත්වා ගෙන යාමට අවශ්‍ය ඩොලර් සංචිත තායිලන්තය සතුව තිබුණි.

පොලී අනුපාත යටතේ ණය දීම දිරිමත් වීමක් තිබිණි. විනිමය අනුපාතිකය ශක්තිමත් විය. මේ ඉහළ යන වර්ධනය සමඟ ජංගම ගිණුම් හිඟය පුළුල් වීම සහ සැබෑ ඵලදායී විනිමය අනුපාතිකයේ අගය ඉහළ යාමක් සිදු විය. ජාත්‍යන්තර ප්‍රාග්ධනය තායිලන්තය වෙත ආකර්ෂණය වීමට හේතු වූයේ එහි බැංකු සහ බැංකු නොවන මූල්‍ය අංශ ලිහිල් කිරීමට සැලකිය යුතු පියවර ගෙන තිබීමයි. එහිදී වෙ‍ෙළඳපොළ ලිහිල්කරණය සිදු විය. කෙසේ වුවත් තායිලන්තය අධීක්ෂණය, ආයතනික පාලනය, වෙ‍ෙළඳපොළ විනය සහ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා වූ ක්‍රියාමාර්ග සහ එයට ගැළපෙන ක්‍රමවේදයන් අනුගමනය කර නොතිබිණි. මතු පිටට නොපෙනෙන රටේ ආර්ථික සැලසුම්වල ව්‍යුහාත්මක දුර්වලතා තිබිණි.

ඒ අනුව ආර්ථික ස්ථාවරත්වයක් පැවැති තායිලන්තයේ ආර්ථිකය 1996-1999 වසරවලදී මූල්‍ය පද්ධතිය කඩාවැටීම නිසා භාත් මුදල් ඒකකය ඩොලරට සාපේක්ෂව 50%කින් කඩා වැටුණි. එසේම තායිලන්තය දරුණු ඩොලර් හා වෙනත් විදෙස් මුදල් හිඟයකට මුහුණ දීම ආරම්භ විය. එසේම විදෙස් ආයෝජකයන් සිය ආයෝජන ඉවත් කර ගත් අතර, අපනයනකරුවන් සිය ඩොලර් තායිලන්තයේ රැඳවීම නොකරන ලදී. තායිලන්තයේ සේවය කළ විදෙස් ශ්‍රමිකයන් 600,000කටද රැකියා අහිමි විය. තායිලන්තයේ විශාල ලෙස පැවැති සමාගම් වැසී යන ලදී. විරැකියාව 20%කට දක්වා පහතට වැටිණි.

1996දී තායිලන්තයේ භාත් (Thai Bhat) ඩොලරයට සාපේක්ෂව දරුණු ලෙස කඩා වැටීම ඇරඹීම නිසා 1996 වනවිට තායිලන්තයේ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය කඩා වැටිණි. තායි වාණිජ බැංකු ඉතාමත් ලිහිල් කොන්දේසි යටතේ, නිසි වටිනාකම් සහිත ඇපකර නොමැතිව තායි ව්‍යාපාරිකයන්ට අතිවිශාල ණය මුදල් ලබා දී තිබිණි. මෙම ණය අයකර ගැනීමේදී විශාල ගැටලු ඇති විය, මේ තායි බැංකු පද්ධතියේ ස්ථාවරත්වය පිළිබඳව මූල්‍ය විශ්ලේෂකයන් අනතුරු ප්‍රකාශ කර තිබිණි. 1997 වනවිට තායි බැංකු පද්ධතියේ අස්ථාවර භාවය ඇතිවිමේ සලකුණු ඇති වෙමින් තිබූ අතර තායි භාත් මුදල් ඒකකය කඩා වැටෙන බවට ලොව විදෙස් මුදල් ගණු දෙනුකරුවන් සහ එරට ආර්ථීක විශේෂඥයන් ද මේ (global currency traders) ද පිළිබඳ අනතුරු අගවන ලදි. ඒ අනුව විදෙස් ආයෝජකයන් තායිලන්තයේ බැංකු පද්ධතියේ රඳවා ගෙන තිබූ ඩොලර් හා වෙනත් විදෙස් සංචිත ඉවත් කර ගැනීමට ද අර්බුදය උත්සන්න විමට යම් හේතුවක් විය. එමෙන්ම ව්‍යාපාරිකයන් තායි භාට් මුදල කඩා වැටෙන බවට තිබූ විශ්වාසය නිසා සිය මුදල් හුවමාරු සැලසුම් කර තිබිණි.

1997 ජුනි 30 වැනිදා තායි අගමැතිවරයා ජෝජ් සෝරෝස් විසින් තායි භාට් හා ඩොලරය අතර 1:25 විනිමය අනුපාතය වෙනස් නොකරන බවටත්, භාට් මුදල් ඒකකය පාවෙන්නට නොදෙන බවටත් පැවැසුව ද පාවීමට ඉඩ හැරීමට සිදු විය. එයට හේතුව 1997 ජූලි 2වැනිදා වන විට තායි භාත් මුදල තවදුරටත් රැක ගැනීමට නොහැකි බව නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට තායිලන්ත මහ බැංකුවට සිදු වීමයි. එයින් පසුව තායි භාත් මුදල් ඒකකය ඩොලරයට හා වෙනත් විදෙස් මුදල්වලට සාපේක්ෂව බරපතළ ලෙස කඩා වැටීමකට ලක්විය. ප්‍රාග්ධනය ඉහළ නංවා ගැනීමේ උත්සාහයක් ලෙස, කඩා වැටීමට ලක්වූ බැංකු ණය දීම සීමා කරන ලදී.

කෙසේ වෙතත් ඩොලරය හා භාත් අතර 1:25 විනිමය අනුපාතය ආරක්ෂා කර ගැනීමට අවශ්‍ය ඩොලර් ඒ වනවිට තායි මහ බැංකුව සතුව නොතිබිණි. 1996 සිටම තායි භාත් මුදල හා තායි බැංකු කඩා වැටුණි. ආයෝජකයින් විශාල ලෙස සිය ඩොලර් තායිලන්තයෙන් ඉවත් කර ගන්නා ලදී. තායි අපනයන කරුවන් සිය ඩොලර් වෙනත් රටවල තැන්පත් කිරීමද අර්බුදය උත්සන්න වීමට හේතුවිය. තායි භාත් මුදල් ඒකක 50%ක් වැනි අතිවිශාල ප්‍රමාණයකින් කඩා වැටීමට ගත වූයේ ඉතා කෙටි කාලයකි. ඒ අනුව අධික වේගයෙන් වර්ධනය වෙමින් තිබූ තායි ආර්ථිකයේ කඩා වැටීම ඇරඹිණි.

තායිලන්තයේ අගනුවර වූ බැංකොක් ඇතුළු වෙනත් කාර්මික නගරවලට ග්‍රාමිය ප්‍රදේශවලින් පැමිණි සේවකයන් ලක්ෂ ගණනකට රැකියා අහිමි විය. ජාතික විරැකියාව 21% තරම් ඉහළට වර්ධනය විය. විරැකියාව නිසා ජනතාව දුගීභාවයට පත්විය. තායිලන්තයේ දිළිඳුම කලාපය වූ ඊසානදිග තායිලන්තයේ ග්‍රාමීය පෙදෙස්වල විරැකියාව 46% තරම් ඉහළට යන ලදී. වේගයෙන් දියුණු වන තායිලන්තයට පැමිණි සිටි විදෙස් රටවල ශ්‍රමිකයන් 600,000කට පමණ රැකියා අහිමි විය. තායිලන්තයේ කොටස් වෙ‍ෙළඳපොළ 75% කින් කඩා වැටී විරැකියාව තියුණු ලෙස ඉහළ ගොස් ඇති අතර පාරිභෝගික මිල උද්ධමනය වේගවත් විය.

සාම්ප්‍රදායිකව අතිරික්තව පැවති ආණ්ඩුවේ අය-වැය ශේෂය තියුණු ලෙස අඩු විය. වත්කම් වෙළෙඳපොළවල් හීන විය. ආනයන පීඩනය කෙතරම් දරුණු වී ඇත්ද යත්, ගෙවුම් ශේෂ ශක්තිමත් විය. තායිලන්තයේ ජංගම ගිණුමේ හිඟය වසරකට පෙර සියයට අටකට ආසන්න ප්‍රමාණයේ සිට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට දෙකක් දක්වා පහත වැටී ඇති අතර වසරේ අවසාන කාර්තුව වනවිට අතිරික්තයක් විය.

වැටුණු තායිලන්තයේ විශාලම මූල්‍ය සමාගම වූ Finance One ද කඩා වැටීමකට ද ලක්විය. මෙහි ප්‍රතිඵලය වූයේ තායිලන්තයේ මූල්‍ය පද්ධතියට ඉතිරි කරන්නන්ගෙන් ණය ගැතියන් වෙත කාර්යක්ෂමව අරමුදල් (දේශීය හෝ විදේශීය වේවා) යොමු කිරීමේ හැකියාවක් නොතිබීමයි. එසේම බැංකුවල ප්‍රමාණවත් අධීක්ෂණයක් නොමැති වීම නිසා ආර්ථික අවධානමක් දක්වා ගමන් කරන ලදී. බංකොලොත් මූල්‍ය ආයතන වෙත සිය සහය ලබා දීමේදී, තායිලන්ත බැංකුවට ව්‍යවහාර මුදල ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා දේශීය පොලී අනුපාත භාවිතය අත්හැර දැමීමට සිදු විය. ඉහළ පොලී අනුපාතය මුල්‍ය අර්බුදයේ ගැඹුර තවදුරටත් ගැඹුරු කිරීමට හේතු විය. විදේශ විනිමය වෙළෙඳපොළවල මැදිහත් වීම හරහා මුදල් ඒකකය සෘජුව ආරක්ෂා කිරීමට බලධාරීන් උත්සාහ ගෙන ඇත. ඒ උත්සාහය එක්තරා ආකාරයකට රටේ ජනතාවට දුෂ්කරතාවක් ඇති කිරීමට හේතු විය. සැබෑ පොලී අනුපාතවල දැවැන්ත ඉහළ දැමීම් නොතකා, තායි භාත් ඩොලරයට සාපේක්ෂව දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය වූ අතර වත්කම් මිල දිගටම පහළට ගියේය. එහිදී තායි ආර්ථිකය ඉතා ඉක්මනින් ගැඹුරු අවපාතයකට ඇද වැටුණි. කෙසේවුවත් ණය පැහැර හැරීමේ සම්භාවිතාව වැඩි වීම නිසා එහි අයහපත් ප්‍රතිඵලවලට මුහුණ දුන් තායි බලධාරීන් 1997 ජුලි 2 වන දින භාත් මුදල් ඒකකයට පාවීමට ඉඩ දුන් අතර, පීඩාවට පත් බැංකු නොවන මූල්‍ය ආයතනවලට ලබාදුන් සහය ඉවත් කර ගැනීමට ද සිදු විය;

තායිලන්තයේ ගෙවුම්ශේෂ ගැටලුවලට විසඳුම් ලෙස IMF ප්‍රමුඛ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ප්‍රජාව 1997 අගෝස්තු මස අවසානයේදී තායිලන්ත රජය සමඟ ඩොලර් බිලියන 17.1ක ආධාර පැකේජයක් සඳහා එකඟ විය. මේ සඳහා ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව ඩොලර් බිලියන 1.8කට ආසන්න මුදලක් ලබාදීමට කටයුතු කර ඇත. තායිලන්තයේ පෞද්ගලික අංශය ශක්තිමත් කිරීම සඳහා ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කෙරිණි; එහිදී IMF වැඩසටහන යටතේ පිහිටුවාගත් සාර්ව ආර්ථික රාමුව සහ එහි ඉලක්ක තායිලන්තය විසින් අනුගමනය කිරීමේදී යම් වැරදි ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කිරීම සිදුවී ඇත. ආර්ථිකයේ මන්දගාමීත්වයේ ඇති බරපතළකම, සහ භාත් මුදල් ඒකකයේ හිඟ වීම යන අහිතකර තත්ත්ව තුළ සහ මූල්‍ය හා ආයතනික ශේෂ පත් රටවල උත්ගත වී ඇති ගැටලු නිසා IMF වැඩසටහන 1997 නොවැම්බර් අග දී යම් ‍වෙනසකට ලක්කරන ලදී.

කෙසේ වුවත් ආර්ථිකය දැවැන්ත අවධානමකට ලක්ව ඇති සන්දර්භයක් තුළ ඉතා දැඩි වූ මූල්‍ය ඉලක්ක වෙත යෑමට සිදු විය. ඒ අනුව බැංකු විසින් ණය කප්පාදු කිරීමත් සමඟ, ව්‍යාපාර බිඳ වැටීම ආරම්භ විය. ඉල්ලුම සහ ආදායම් තවදුරටත් හැකිළීම නිසා බැංකු සහ ආයතනික අංශයේ තත්ත්වය තවදුරටත් පිරිහීමට ලක් විය. කම්කරුවන්ගේ රැකියා සහ ආදායම් ද අඩු විය. අපනයනකරුවන් සහ වෙළෙඳ ප්‍රාග්ධනය හිඟ විය. තම රැකියාව රැක ගැනීමට හැකිවූවන්ට පවා ආදායම අඩු විය. බැංකු සඳහා නැවත ප්‍රාග්ධනීකරණය අවශ්‍ය විය. ADB සහ ලෝක බැංකුව ද සමාජ අංශය සඳහා ආධාර කිරීම හරහා අර්බුදයේ අහිතකර සමාජ බලපෑම් අවම කිරීමට වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කිරීමට පටන් ගෙන තිබුණි. කෙසේ වෙතත්, දැඩි මූල්‍ය හා මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති එලෙසම පැවතුණි. ඒවනවිට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය -0.4 ප්‍රතිශතයකින් හැකිළී තිබිණි.

1998 වනවිට, භාත් මුදල ඒකකය ක්ෂය වීම පෙනෙන්නට තිබුණි. ඒ නිසා මුදල් ප්‍රතිපත්තිය තවදුරටත් දැඩි කරන ලදී. 1998 ජනවාරි සහ පෙබරවාරි මාසවල අන්තර් බැංකු පොලී අනුපාත ඉහළ ගියේය. IMF වැඩසටහන පසුව යම් රාජ්‍ය මූල්‍ය ලිහිල් කිරීමකට අවසර දීම සඳහා වෙනස් කරන ලදී. නමුත් මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය ඇති කිරීමට දැඩි මුදල් ප්‍රතිපත්තියක් පවත්වා ගෙන යන ලදී. දැඩි ද්‍රවශීලතාවක් ඇති සන්දර්භය තුළ, අපනයනකරුවන් සඳහා ණය සීමාවන් ලිහිල් කිරීමට උත්සාහ කරනලදි.

මූල්‍ය අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ප්‍රතිව්‍යුගත කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන ලදී. ක්‍රමයෙන් භාට් මුදල් ඒකකය ස්ථාවර වීම ආරම්භ විය. මුදල් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රමයෙන් ලිහිල් වූ අතර, අන්තර් බැංකු පොලී උපරිම මට්ටමෙන් පහත වැටීමට පටන් ගත්තේය. ජංගම ගිණුම් ශක්තිමත් වී ඇති අතර විදේශ විනිමය සංචිත ඩොලර් බිලියන 26ක් පමණ ස්ථාවර වී ඇත.1998 අග වනවිට විදේශ ණය ඩොලර් බිලියන 10 සිට ඩොලර් බිලියන 80 දක්වා අඩු විය. අපනයන පරිමාවන්හි ශක්තිමත් වර්ධනයක් ඇති වී ඇති අතර, වෙළෙඳ ණය ලිහිල් විය.

බැංකු තුළ සෘජු විදේශ ආයෝජන සීමා කරන ලද රෙගුලාසි ලිහිල් කරන ලද අතර, පීඩාවට පත් බැංකු තත්ත්වය විසඳීම සඳහා වෙළෙඳ පොළට ආරාධනා කරන ලදී. නව ප්‍රාග්ධනය රැස්කර ගැනීමට හැකි වූයේ පුද්ගලික බැංකු සුළු සංඛ්‍යාවකට පමණකි, බැංකු සහ ආයතනික අංශයේ අඛණ්ඩ දුෂ්කරතාවලට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ප්‍රාග්ධනීකරණය සහ ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ සැලැස්මක් හඳුන්වා දී ඇත.

පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජකයන්ට ආයෝජන සඳහා අවශ්‍ය තීරණ ගැනීමට රජය අවකාශ ලබාදී ඇත. විචක්ෂණශීලී නියාමනය සහ අධීක්ෂණය ශක්තිමත් කර ඇති අතර වඩාත් කාර්යක්ෂම බැංකු පද්ධතියකට දායක විය යුතු වැදගත් ප්‍රතිසංස්කරණ ගණනාවක් සිදු කර ඇත. බැංකු පද්ධතිය ඉටු කරන වැදගත් සංවර්ධන කාර්ය භාරය පිළිබඳව තායි රජය විසින් පැහැදිලි පිළිගැනීමක් ඇති අතර, බැංකු පද්ධතිය සඳහා ඔවුන්ගේ අවධානය යොමු කර ඇත්තේ මූල්‍ය හා බැංකු අංශයේ නිවැරදි කිරීමේ පුළුල් වැදගත්කම කෙරෙහි ය.

සාර්ව ආර්ථික අර්බුදයකට වඩා මූල්‍ය අර්බුදයකට මුහුණ දුන් එරට මුදල් ඒකකය ස්ථාවර කිරීම දුෂ්කර ක්‍රියාවලියක් විය. පොලී අනුපාත ඉහළ නැංවීම, අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභ අඩු කිරීම, ප්‍රාග්ධන පිටතට ගලා යාම අඩු කිරීම භාත් මුදල ඉහළ යාමට හේතු විය. මෙම පිළිතුරු අනාගත ප්‍රතිපත්ති සැලසුම් කිරීමට බලපා ඇත. තායිලන්තය අර්බුදයෙන් ගොඩ එන විට එය ආරම්භ වීමට පෙර තිබූ තත්ත්වයට වඩා ශක්තිමත් සහ කාර්යක්ෂම මූල්‍ය අංශයක් ඇති කරගෙන තිබිණි. වැඩිදියුණු කළ ආයතනික ක්‍රමවේදයන් නිසා ව්‍යාපාර වඩාත් ආකර්ෂණීය ස්ථානයක් බවට පත් කරන ලදී. එවකට බැංකු සහ ආයතනික අංශයේ ගැටලු විසඳීම මත බොහෝ දේ රඳා පවතී. භාත් ස්ථාවර කර ගැනීම දේශීය පොලී අනුපාත පහත හෙළීම සිදු විය. 1999 දී ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණවල ප්‍රතිලාභ සමඟ නිෂ්පාදනයේ වර්ධනයක් ඇති විය. ඉන් අනතුරුව නිෂ්පාදනයේ යම් ස්ථායීතාවක් පෙන්නුම් කර ඇත. තායිලන්තයේ නිෂ්පාදන අංශය සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනය වඩා හොඳ තත්ත්වයන් සහ සාපේක්ෂ මිල ගණන්වල හිත කර වෙනස්වීම් ඇති විය. තායිලන්තය 1999 දී යථා තත්ත්වයට පත්වීමට පටන් ගෙන ඇත, එය නායකත්වයේ දැක්මේ ඇති හැකියාව සහ සාමූහික ප්‍රයත්නයක ප්‍රතිඵලයකි.

1997 අගෝස්තුවේ IMF ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල තායිලන්තයට ඩොලර් බිලියන 17ක හදිසි ආධාර ලබා දීමත් සමඟ ආර්ථිකය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණයට ගිවිස ගන්නා ලදී. 2001 වන විට අර්බුදය බොහෝ ලෙස නිමාවී තිබූ අතර තායිලන්ත ආර්ථිකය යළිත් ප්‍රසාරණය වීම සිදු විය. කෙසේ වෙතත් IMF ආධාර හා ආර්ථික ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් නිසා 2001 වනවිට තායිලන්තයේ ආර්ථිකය යළිත් වර්ධනය වීම ආරම්භ විය. අද ලෝකයේ දියුණුම රටවල් අතරට තායිලන්තය පත්ව ඇත්තේ යහපත් මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කිරිම නිසා බව ඉතා පැහැදිලිය.