Home » කසළ පිරවීමෙන් තෙත්බිම් අනතුරේ
පෙබ­ර­වාරි 2 දිනට යෙදෙන ලෝක තෙත්බිම් දිනය වෙනු­වෙනි

කසළ පිරවීමෙන් තෙත්බිම් අනතුරේ

by damith
February 1, 2025 12:30 am 0 comment

ශ්‍රී ලංකාව තරම් තෙත්බි­ම්ව­ලින් සම­න්විත අන් රටක් ‍ලොව නැති තරම්ය. මේ වූ කලි තෙත්බි­ම්ව­ලින් වැසුණු කුඩා දිව­යි­න­කැයි හැඳි­න්වී­මෙහි කිසිදු විවා­ද­යක් නැත. විල් හැරුණු විට හඳු­නා­ගත් සෑම ස්වාභා­වික තෙත්බි­මක් ම අප රටේදී දැක­ගත හැකිය. එප­ම­ණක් නොව, මිනිසා ගොඩ­නැඟූ ජලාශ ආශ්‍රිත අර්ධ ස්වාභා­වික තෙත්බිම් අති බහු­ත­ර­ය­කින්ද මෙරට පොහො­සත්ය. එබැ­වින් තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණය යන්න හොඳින් අව­බෝධ කර­ගෙන අප රටෙහි සංව­ර්ධන සැලැ­සුම් හා ප්‍රති­පත්ති සකස් කළ යුතුය.

එහෙත් අප තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණය උදෙසා වන රැම්සාර් ප්‍රඥ­ප්ති­ය­ටද අත්සන් තැබූ රටක් වශ­යෙන් තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණය සඳහා සැලැ­කිය යුතු වෙහෙ­සක් දරන බවක් පෙනෙන්න නැත. මේ දිව­යිනේ තෙත්බිම් අතු­රෙන් බහු­ත­ර­යක් අප­ද්‍රව්‍ය රැඳ­වුම් ලෙස භාවි­ත­යට ගැනේ. කර්මා­න්ත­ශාලා අප­ද්‍රව්‍ය පම­ණක් නොව, නාග­රික අප­ද්‍රව්‍ය රඳ­වන ස්ථාන බව­ටද මේවා පත් වී තිබේ. මේ නිසා තෙත්බිම් ආශ්‍රිත ජීවී ප්‍රජා­වෙන් වැඩි ප්‍රමා­ණ­යක් අද වන විට දැඩි තර්ජ­න­යට ලක් වී ඇත. එප­ම­ණක් නොව, තෙත්බිම් ආශ්‍රි­තව ජීවත් වන ජන­තාව නිර­න්ත­ර­යෙන් ජල ගැලී­ම්ව­ලට ලක් වෙමින් පීඩා­වට පත් වෙමින් සිටිති. එහෙත් වර්ෂාව රහිත කාල­ව­ලදී ඔවුහු ජල හිඟ­යෙන් පීඩා විඳිති. මේ පර­ස්පර විරෝධි තත්ත්වය ඇති වී තිබෙන්නේ අප රටේ තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණයේ හා ජල කළ­ම­නා­ක­ර­ණයේ පව­තින අඩු­පාඩු හේතු­වෙනි.

ලංකාවේ රැම්සාර් තෙත්බිම්

තෙත‍්බිම් සංර­ක්ෂ­ණය සඳහා වන රැම්සාර් සම්මු­තිය 1971 පෙබ­ර­වාරි 2 දින එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමා­ජික රට­වල් 18ක සහ­භා­ගි­ත්ව­යෙන් සම්මත කර­ගනු ලැබූ අතර, 1975 වසරේ සිට එය බලා­ත්මක විය. 1987 වස­රේදී ශ්‍රී ලංකා­වද මේ සම්මු­ති­යට අත්සන් තැබූ අතර, 1990 ඔක්තෝ­බර් 15 දින සිට එය බලා­ත්මක විය. ඒ අනුව 2023 වසර වන විට හෙක්ට­යාර් 1,98,172ක භූමි ප්‍රදේ­ශ­යක් පුරා පැති­රුණු රැම්සාර් තෙත්බිම් 6ක් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රකා­ශ­යට පත් කර තිබේ. එප­ම­ණක් නොව, 2018 ඔක්තෝ­බර් 25 දින ප්‍රකා­ශ­යට පත් කළ අන්ත­ර්ජා­තික රැම්සාර් තෙත්බිම් න­ගර 18 අතු­රින් එකක් ලෙස කොළඹ නග­රය ප්‍රකා­ශ­යට පත් කර ඇත.

1990 ජූනි 15 දින ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම රැම්සාර් තෙත්බිම ලෙස දකුණු පළාතේ බූන්දල ජාතික වනෝ­ද්‍යා­නය (හෙක් . 6210 ) නම් කරන ලදි. ලංකාවේ දෙවැනි රැම්සාර් තෙත්බිම වයඹ පළාතේ ආන­වි­ලු­න්දාව අභ­ය­භූ­මිය (හෙක්. 1397) යි. එය 2001 අගෝස්තු 3 දින ප්‍රකා­ශ­යට පත් කළ අතර, දකුණු පළාතේ මාදු­ගඟ අභ­ය­භූ­මිය (හෙක්. 915) 2003 දෙසැ­ම්බර් 11 දින ශ්‍රීලං­කාවේ තුන්වැනි රැම්සාර් තෙත්බිම ලෙස නම් කරන ලදි. මෙරට සිවුවැනි රැම්සාර් තෙත්බිම ලෙස 2010 ජූලි 12 දින මන්නා­රම දිස්ත්‍රි­ක්කයේ වාන්කාලේ අභ­ය­භූ­මිය (හෙක්. 4839) ද, පස්වැනි රැම්සාර් තෙත්බිම ලෙස අම්පාර දිස්ත්‍රි­ක්කයේ කුමන ජාතික වනෝ­ද්‍යා­නය (හෙක්. 19011) ද 2010 ඔක්තෝ­බර් 29 දින ප්‍රකා­ශ­යට පත් කර ඇත.

2013 වසරේ ලෝක තෙත්බිම් දිනයේ සිට ශ්‍රී ලංකාවේ රැම්සාර් තෙත්බිම් අත­රට විල්ප­ත්තුව ජාතික වනෝ­ද්‍යා­නය ද (හෙක්. 165,800) එක් විය. ඒ අනුව මෙරට හෙක්ට­යාර් 198,172ක භූමි ප්‍රදේ­ශ­යක් පුරා පැති­රුණු රැම්සාර් තෙත්බිම් 6ක් පිහිටා ඇති අතර, එය ලෝකයේ සමස්ත රැම්සාර් තෙත්බිම් අතු­රින් 1% ක ප්‍රමා­ණ­යකි. කුඩා දිව­යි­නක් වන අප රට මෙවන් තත්ත්ව­ය­කට පත් වීම පිළි­බඳ අප ආඩ­ම්බර විය යුතු අත­රම, ඒවා සංර­ක්ෂ­ණය සඳ­හා ද සැබෑ දාය­ක­ත්ව­යක් දිය යුතුය. එප­ම­ණක් නොව, 1989 වස­රේදී සකස් කළ ආසි­යානු තෙත්බිම් නාමා­ව­ලියේ අන්ත­ර්ජා­ති­කව වැද­ගත් වන ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත්බිම් 41ක් හඳු­නා­ගෙන ඇත.

ලංකාවේ තෙත්බි­ම්වල ජෛව විවි­ධ­ත්වය

අති බහු­ත­ර­යක් වන ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත්බි­ම්ව­ලින් රටට ඇති මෙහෙය ඉම­හත්ය. මෙරට ජෛව විවි­ධ­ත්ව­යෙන් සැල­කිය යුතු ප්‍රමා­ණ­යක් සාන්ද්‍ර­ග­තව ඇත්තේ ද තෙත්බිම් ආශ්‍රි­ත­වය.

මෙර­ටින් වාර්තා වන පක්ෂි විශේෂ 511 අතු­රින් 125ක් පමණ ජීවත් වන්නේ තෙත්බි­ම්ව­ලය. මේ අතර නේවා­සික මෙන්ම සංක්‍ර­ම­ණික පක්ෂි විශේ­ෂ ද බොහෝය. මිරි­දිය තෙත්බි­ම්වල ජීවත් වන 51ක් වන මිරි­දිය කකු­ළු­ව­න්ගෙන් විශේෂ 50ක්ම අප රටට ආවේ­ණි­කය. මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ මිරි­දිය තෙත්බි­ම්වල වැද­ග­ත්කම මනාව විද­හා­පාන එක් ප්‍රධාන සාධ­ක­යකි. මිරි­දිය තෙත්බිම් ඇසුරේ ජීවත් වන මත්ස්‍ය විශේෂ 97 අතු­රින් 61ක් ශ්‍රී ලංකා­වට ආවේ­ණි­කය.

මීට අම­ත­රව තෙත්බිම් ඇසු­රෙහි ජීවත් වන තවත් සුවි­ශේෂ ජීවි කාණ්ඩ කිහි­ප­යකි. එනම්: බත්කූරෝ හා උභ­ය­ජී­වී­හුය. මොවුහු ජීවන චක්‍රයේ මූලික අවස්ථා මිරි­දිය තෙත්බිම් ඇසුරේ ගත කරති. ශ්‍රී ලංකාවේ බත්කූ­රන් විශේෂ 132ක් හමු වන අතර, ඉන් විශේෂ 58ක් අප රටට ආවේ­ණි­කය. උභ­ය­ ජී­වීන් 119 ක් මෙර­ටින් වාර්තා වන අතර, ඉන් විශේෂ 106ක් ආවේ­ණික ය. මොවුහු මිරි­දිය පරි­සර පද්ධති ඇසුරේ හෝ ඒ ආශ්‍රි­තව ජීවත් වෙති.

ශ්‍රී ලංකාවේ මිරි­දිය පරි­ස­ර­වල ජලජ ශාක විශේෂ 370ක් පමණ වාර්තා වේ. ඒ අතර ජලජ මීවන හා මීවන ආශ්‍රිත ශාක විශේෂ 28ක් පම­ණ ද වෙයි. මිරි­දිය දිය පහ­ර­වල හමු වන කෙටල (Lagenandra) විශේෂ අට අතු­රින් හතක් ශ්‍රී ලංකා­වට ආවේ­ණි­කය. කෙක­ටිය (Aponogeton) විශේෂ හතර අතු­රින් දෙකක් අප­ර­ටට ආවේ­ණි­කය. අති­උ­ඩ­යන් (Cryptocoryne) විශේෂ දොළ­හක් වාර්තා වන අතර, ඒ සියල්ල ආවේ­ණික වේ.

අප රටේ මිරි­දිය තෙත්බිම් පම­ණක් නොව, කඩො­ලාන හා කොරල් පර වැනි කර­දිය තෙත්බි­ම්වල ජෛව ප්‍රජා වේ විවි­ධ­ත්වය සැලැකූ විටද මේ ආකා­රම වේ. තෙත්බිම් පරි­සර පද්ධති පිළි­බඳ සාකච්ඡා කිරී­මේදී කඩො­ලාන වනා­න්තර අම­තක කළ නොහැ­කිය. කලපු, මෝය හා ලේවාය ආශ්‍රි­තව පිහිටි කඩො­ලාන පරි­සර පද්ධති තුළ සාග­රයේ ජීවත් වන ජීවී විශේෂ සම­හ­ර­කගේ ජීවන චක්‍රයේ මූලික අවස්ථා ගත කරයි. සාග­රයේ ජීවත් වන සම­හර මත්ස්‍ය විශේෂ මෙන්ම අපෘ­ෂ්ඨ­වංශි සත්ත්ව විශේ­ෂ­වල ජීවන චක්‍රයේ මූලික අවස්ථා කඩො­ලාන පරි­ස­ර­වල ගත කර වර්ධ­නය වූ සත්තු නැවත මුහු­දට ගමන් කරති.

ශ්‍රී ලංකාව වටා වෙරළ තීරයේ පිහිටි කලපු, මෝය හා ලේවා­යන් ආශ්‍රි­තව සත්‍ය කඩො­ලාන ශාක විශේෂ 22ක් වාර්තා වෙයි. ඒ අතර මල් කඩොල් (Rhizophora spp), පුංකණ්ඩ (Ceriops tagal), මණ්ඩ (Avicennia spp), කටු ඉකි­ලිය (Acanthus illicifolius), ගිංපොල් (Nypa fruticans)වැනි ශාක විශේෂ ය. මේ කඩො­ලාන පරි­සර ආශ්‍රි­තව පොකි­රි­ස්සන්, ඉස්සන්, කකු­ළු­වන් හා මත්ස්‍ය­යන් ඇතුළු ජලජ ජීවි විශේෂ බහු­ත­ර­යක් ජීවත් වෙති.

කොරල් පර දැක­ගත හැකි වන්නේ නොගැ­ඹුරු මුහුදු තීරයේ, ස්ථාවර උප­ස්ත­රය, ලව­ණ­තාව හා සූර්යා­ලෝ­කය හොඳින් ලැබෙන ප්‍රදේ­ශ­ව­ලය. ශ්‍රී ලංකාව වටා මුහුදු තීරයේ කුල 19කට අයත් ගන 69ක් යටතේ කොරල් ජීවී විශේෂ 208ක් වාර්තා වේ. ඒ අතර අං කොරල්, මේස ආකාර කොරල්, මොල ආකාර කොරල්, ගෝලා­කාර කොරල්, ස්තර කොරල් සහ පැතලි ආකාර කොරල් වශ­යෙන් කොරල් ආකාර රාශි­යක් දැක­ගත හැකිය. මෘදු කොරල් විශේෂ 35ක් ද වෙයි. කොර­ල්පර ආශ්‍රි­තව මත්ස්‍ය විශේෂ 700කට වැඩි ප්‍රමා­ණ­යක් වාර්තා වේ. ඒ අතර කොරල් පර මත යැපෙන පනා­වන් සහ පර ආශ්‍රිතව ජීවත් වන මත්ස්‍ය­යන් අතර කොස්සන්, ගිරව්, ගල්ගු­ල්ලන්, ගිනි­මහ, පේත්තයා හා රුව­ල්කා­ර­යන් වැනි මත්ස්‍යයෝ වෙති. මීට අම­ත­රව පසැ­ඟි­ල්ලන්, ඉකි­රින්, ඉස්සන් වැනි අපෘ­ෂ්ඨ­වංශි සත්ත්ව විශේෂ රැසක්ම කොරල් පර ආශ්‍රි­තව දැක­ගත හැකිය.

තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණ­යට වෙනම අධි­කා­රි­යක් අවශ්‍ය ඇයි?

මේ දත්ත සියල්ල සම්පි­ණ්ඩ­නය කළ විට ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත්බි­ම්වල ජෛව­ වි­වි­ධ­ත්වයේ අගය මනාව පැහැ­දිලි වේ. අප ­රටේ තෙත්බිම් සංර­ක්ෂ­ණය උදෙසා වෙන­මම ආය­ත­න­යක් හා පන­තක් අත්‍ය­ව­ශ්‍යව ඇත්තේ මේ නිසාය. දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත්බිම් කිහි­ප­ය­කට ඍජුව ආර­ක්ෂාව ලැබී ඇත්තේ වන සත්ත්ව හා වෘක්ෂ­ලතා ආර­ක්ෂක ආඥා පනතේ නෛතික ප්‍රති­පා­දන යටතේ පමණි. මීට අම­ත­රව වාරි­මාර්ග ආඥා පනතේ, ජාතික පාරි­ස­රික පනතේ නෛතික ප්‍රති­පා­ද­න ද තෙත්බිම් කළ­ම­නා­කා­ර­ණ­යට යොදා­ගැනේ. එහෙත් දැනට තෙත්බි­ම්ව­ලට සිදු වෙමින් පව­තින තර්ජන පිළි­බ­ඳව අව­බෝධ කර ගත් විට මේ නීති ප්‍රමා­ණ­වත් නොවන බවත්, ඒ සඳහා වෙනම නෛතික ප්‍රති­පා­දන අවශ්‍ය බවත් පෙනී­යයි. ඒ සඳහා පෙබ­ර­වාරි දෙවැ­නි­දාට යෙදෙන ලෝක තෙත්බිම් දින­යේදී පළමු පිය­වර තැබීම අත්‍ය­ව­ශ්‍යය.

අද වන විට මෙරට තෙත්බිම් වැඩිම තර්ජ­න­යට ලක් වූ පරි­සර පද්ධති ලෙස හැඳි­න්විය හැකිය. නාග­රික හා කර්මා­න්ත­ශාලා අප­ද්‍රව්‍ය බැහැ­ර­ලීම, ගොඩ කිරීම, ජනා­වාස ව්‍යාප්ත කිරීම, කසළ රැඳ­වුම් පව­ත්වා­ගෙන යෑම, මැණික් ගැරීම, වැලි ගොඩ දැමීම, කෘෂි­ක­ර්මා­න්ත­යේදී අධික ලෙස භාවිත කරන රසා­ය­නික කෘෂි­ ර­සා­යන තෙත්බි­ම්වල සාන්ද්‍ර­ගත වීම, මිරි­දිය තෙත්බිම් ලව­ණී­ක­ර­ණය හා ආම්ලී­ක­ර­ණ­ය­වීම ආදි හේතු මත තෙත්බි­ම්වල ගුණා­ත්ම­ක­භා­වය පිරි­හී­මට ලක් වීම හේතු­වෙන් ජෛව ප්‍රජාව දැඩි තර්ජ­න­යට ලක්ව තිබේ.

මිරි­දිය දිය පහ­ර­වල්, ගංගා, ඇළ-දොළ, වැව්, ජලාශ, වගුරු, වනා­න්තර, පිටාර තැනි, විල්ලු, වගුරු බිම්, කඩො­ලාන, ලවණ වගුරු බිම් හා කොරල් පර වශ­යෙන් ඉතා පුළුල් විෂ­යය පරා­ස­යක හා විශාල භූගෝ­ලීය ප්‍රදේ­ශ­යක් පුරා පැති­රුණු තෙත්බිම් අති බහු­ත­ර­යක් අප රට තුළ පිහිටා තිබීම නිසා මේවා නිසි පරිදි කළ­ම­නා­ක­ර­ණය කිරී­මට වෙනම අධි­කා­රි­යක් හා ඒ සඳහා වන තෙත්බිම් සංර­ක්ෂණ හා කළ­ම­නා­ක­රණ පන­තක් අද වන ­විට අප රටට අත්‍ය­ව­ශ්‍යය.

ශ්‍රී ලංකාවේ මේ එක් එක් තෙත්බි­ම්වල ඇති ජල විද්‍යා­ත්මක, ජෛව­ වි­ද්‍යා­ත්මක, භූ විද්‍යා­ත්මක, පරි­සර විද්‍යා­ත්මක හා සමාජ විද්‍යා­ත්මක වටි­නා­කම් එකි­නෙ­කට වෙනස්ය. මේ නිසා ඒවා නිසි පරිදි කළ­ම­නා­ක­ර­ණය කිරීම සඳහා ඉදි­රි­යේදී මනා සැල­සුම් සකස් කළ යුතුව ඇත. දැනට සිදු වන ආකා­රයේ විවිධ ආය­තන විවිධ අයු­රින් තෙත්බිම් සංව­ර්ධ­නය සඳහා සැල­සුම් සකස් කිරී­මෙන් අව­සා­න­යේදී බලා­පො­රොත්තු වන ප්‍රති­ලාභ අත් කර­ගත නොහැකි වනු ඇත.

මේ නිසා 2006 සකස් කළ ජාතික තෙත්බිම් ප්‍රති­ප­ත්තිය නිවැ­රදි ලෙස යාව­ත්කා­ලීන කර, ඒ මත පද­නම් වූ තෙත්බිම් සංර­ක්ෂණ පන­තක් හා තෙත්බිම් සංර­ක්ෂණ හා කළ­ම­නා­ක­රණ දෙපා­ර්ත­මේ­න්තු­වක් ස්ථාපිත කිරීම අත්‍ය­ව­ශ්‍යය.

සජීව චාමි­කර

You may also like

Leave a Comment

lakehouse-logo

ප්‍රථම සතිඅන්ත සිංහල අන්තර්ජාල පුවත්පත ලෙස සිළුමිණ ඉතිහාසයට එක්වේ.

[email protected]

අප අමතන්න:(+94) 112 429 429

Web Advertising :
Chamila Bandara – 0717829018
 
Classifieds & Matrimonial
Chamara  +94 77 727 0067

Facebook Page

@2025 All Right Reserved. Designed and Developed by Lakehouse IT Division