විජේදාස ලියනාරච්චි උපන්නේ 1951 ජනවාරි 14 වීරකැටිය බුද්ධියගමය. කෘෂි ව්‍යාප්ති නිලධාරියකු වූ ඔහුගේ පියා ලියනාරච්චිගේ දොන් ජුවානිස් අප්පුහාමිය. මව විදානගමගේ දොන් සිසිලියානාය. 14 දෙනකු ගෙන් යුත් පවුලේ 7වැනියා වූ විජේදාස වීරකැටිය මධ්‍ය විද්‍යාලයෙන් පාසැල් අධ්‍යාපනය ලැබීය. අපොස සාමාන්‍ය පෙළ විභාගය සමත්වූ හෙතෙම 1969 දී ගාල්ල රිච්මන්ඩ් විදුහලට ඇතුළු වූයේ උසස් පෙළ හැදෑරීමටය.
විජේදාස වාමාංශික දේශපාලනයට ප්‍රවේශ වූයේ ශ්‍රී ලංකා කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ ශිෂ්‍ය සංගමය වන ලංකා ජාතික ශිෂ්‍ය සංගමය හරහා 1968 දී ය. පසුව ඔහු එහි වීරකැටිය ශාඛාවේ ලේකම් විය. විජේදාසව කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ දේශපාලනයට එක්කර ගනු ලැබුවේ එවකට කොමියුනිස්ට් පක්ෂ ශිෂ්‍ය සංවිධානයේ හම්බන්තොට දිසා ලේකම් මද්දුම පටබැදිගේ චන්ද්‍රපාලය. ජවිපෙ දේශපාලනයට විජේදාස ලියනාරච්චි 1970 මාර්තු යොමු වූයේ රිච්මන්ඩ් විදුහලේ ඉගෙන ගන්නා කාලයේදීය. ඒ ජවිපෙ බද්දේගම නායකයකු වූ 1950 ජූනි 05 උපන් තෙලිකඩ පල්ලියගුරුගේ ගුණපාල විසින් දංගෙදර විහාරයේ දී පවත්වන ලද ජවිපෙ පන්ති හරහාය.
ඒ වන විටද ඔහුගේ සහෝදරියක් ජවිපෙ දේශපාලනයට සම්බන්ධවී සිටි අතර ඇය 71 කැරැල්ලේ දී අත්අඩංගුවටද පත්වූවා ය. ජවිපෙ දේශපාලනය තුළ විජේදාස යළි සක්‍රීය චරිතයක් වන්නේ හම්බන්තොට විජිත රණවීර ගේ මැදිහත්වීමෙනි. ඒ 1976දීය. විජේදාස ලියනාරච්චි ගේ සහෝදරිය විවාහ වී සිටියේ දකුණු පළාතේ හුංගම සැම්සන් සමඟය. 71 අප්‍රේල් කැරැල්ලටද සම්බන්ධ වූ හුංගම සැම්සන් පසුව ජවිපෙන් ඉවත්වී ජවිපෙ විරෝධී ස්ථාවරයක් ගැනීම නිසා ජවිපෙ 2වැනි කැරලි සමයේ දී කැරලිකරුවන් විසින් වෙඩි තබා ඝාතනය කරන ලදී.
වසර 1977 මහ මැතිවරණයේ දී ජවිපෙ නමින් තරග නොකළ ද ශ්‍රීලනිපයට සහ එජාපයට එරෙහිව තංගල්ල ඇතුළු රටපුරා ආසන 4කට ස්වාධීන අපේක්ෂකයන් වශයෙන් තරග කළේය. එහි ජනප්‍රිය කථිකයෙක් වූයේ විජේදාසය. සංවර්ධන සභා මැතිවරණය 1981 ජූලි 04 පැවැති අවස්ථාවේ දී හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට තරග කරන ලද්දේ පියසේන රාමනායක, විජේදාස ලියනාරච්චි, ගුණපාල සතරසිංහ ආරච්චිගේ සහ ජේ. ආර්. ඩී. සිරිපාලය. ඉන් පියසේන රාමනායක පමණක් සංවර්ධන සභා මන්ත්‍රීවරයකු වශයෙන් පත්විය.
විජේදාස ගුරු වෘත්තිය ආරම්භ කළේ හම්බන්තොට අලුත්වෙල මහා විද්‍යාලයෙනි. පසුව දෙනිය පිංගම මහා විද්‍යාලයටද අනතුරුව මන්නාරමටද මාරුවක් ලැබීය. වෘත්තීය ජීවිතයේ සටන්කාමියෙක් වීමේ වරදට මාස 6කින් පසු වැඩ තහනමකට ලක්විය. විජේදාස පසුව ගුරු වෘත්තියට සමු දී කටුබැද්ද තාක්ෂණික විද්‍යාලයේ ඉංජිනේරු ඩිප්ලෝමා පාඨමාලාවක්ද හැදෑරීය. ඉන් සමත්වූ ඔහුට මහවැලි ව්‍යාපාරයේ රත්කිඳ ව්‍යාපෘතියේ කාර්මික සහකාරවරයකු ලෙස රැකියාවක් හිමි විය.
උපන් ගමේ තරුණයන් සමඟ එක්ව ඔහු ‘තරුණ මිතුරු හවුල’ සංවිධානය මගින් බොහෝ ක්‍රියාකාරකම් කළේය. වීරකැටියේ කලා සහ ක්‍රීඩා සමාජය බිහිවූයේද ඔහුගේ පුරෝගාමිත්වයෙනි. වික්ටර් රත්නායක සහ සනත් නන්දසිරි කලාකරුවන්ද ගෙන්වා ප්‍රසංගයක් පැවැත්වීමට විජේදාස සමත්විය. කලා සංගමය මගින් සමාජ අසාධාරණයට එරෙහිව නිපදවූ ‘නින්දගමක රුසියෝ’ නම් නාට්‍යය රාජ්‍ය නාට්‍ය උලෙළේ දෙවන ස්ථානය ලබා ගත්තේය. ඔහු ජවිපෙ වෘත්තිය සමිති සහ අධ්‍යාපන අංශයන්හි ඉහළ තලයේ භූමිකාවක්ද ඉටු කළේය
රැකියාවේ නිරතව සිටියදීම උසස් පෙළ විභාගයට කලා අංශයෙන් පෞද්ගලිකව පෙනී සිටීමට තීරණය කළ ඔහු ඉන් සමත්වන්නේ අධි සාමාර්ථ 3ක් සමඟය. වසර 1984 දී නීති විද්‍යාලයට ඇතුළු වූ හෙතෙම නීතිඥයකු ලෙස දිවුරුම් දුන්නේ 1987දීය. විජේදාස ජනාධිපති නිතිඥ රංජිත් අබේසූරිය(1932-2014) ගේ කණිටු නීිතිඥයෙකි. එමෙන්ම ජ්‍යෙෂ්ඨ නිතිඥයින් වන ගෝමින් දයාසිරි සහ ප්‍රින්ස් ගුණසේකර සමඟද කටයුතු කළේය. ප්‍රකට පුවත්පත් කලාවේදියකු වූ ලසන්ත වික්‍රමතුංගද ඔහුගේ සමකාලීන නීතිඥවරයෙකි. හෙබියස්කෝපූස් නඩුවල දී විජේදාස ඒවා බොහොමයක් ඉදිරිපත්කර තිබුණේ සිංහල භාෂාවෙන්ය.
කොළඹ පුරවැසි කමිටුවේ මූලස්ථානය රොස්මිඩ් පෙදෙසේ නිතිඥ ප්‍රින්ස් ගුණසේකර ගේ නිවසේ ඔහුගේ ප්‍රධානත්වයෙන් 1988/89 ක්‍රියාත්මක විය. එහි දී ඉදිරිපත් වූ නඩු බොහෝමයකටම විජේදාස මැදිහත් විය. කතුවරයා කොළඹ දිස්ත්‍රික් පුරවැසි කමිටුවේ සංවිධායක වූ අතර එහි සම ලේකම්වරුන් වූ නීතිඥයන් වන චරිත ලංකාපුර 1989 ජුලි 7 සහ කාංචන අබේපාල 1989 අගෝස්තු 28ද ප්‍රා සංවිධානය මගින් ඝාතනය කරන ලදී.
නීතිඥ විජේදාස උසාවි කටයුතු අවසන් වීමෙන් පසු නුගේගොඩ ගංගොඩවිල දී තංගල්ලෙන් පැමිණි පොලිස් කණ්ඩායමක් විසින් පැහැරගනු ලැබුවේ 1988 අගෝස්තු 25 පස්වරු 4ට පමණය. ඊට පසුදා එනම් අගෝස්තු 26 සිකුරාදා පෝය නිවාඩුවක් යෙදී තිබූ බැවින් අගෝස්තු 25 රාත්‍රී ගමේ නිවස බලා යෑම ඔහුගේ අරමුණ විය. පැහැරගනු ලැබුවේ තංගල්ල පොලිස් අධිකාරි කරවිටගේ ධර්මදාස ගේ උපදෙස් අනුව සිවිල් ඇඳුමෙන් සැරසී සිටි පිරිසකි. කරවිටගේ ධර්මදාස ගේ පියා කාන්තන් ධර්මදාසන්ය. විජේදාස එතැනින් මාතරටද පසුව තංගල්ල පොලීසියටද ගෙන ගියේය. තංගල්ල පොලිස් අධිකාරි ධර්මදාස ගේ තංගල්ලේ පිහිටි නිල නිවසේ විජේදාස තබාගත් අතර එහි දී තිරස්චීන වධබන්ධනවලට ලක්වූ බව කියති.
විජේදාස පැහැරගෙන ගිය රථයේම කොළඹ රාජකීය විදුහලේ සිසුවකු වූ සුසන්තද සිටි අතර ඔහු පානදුර ප්‍රදේශයේ දී අත්හරින ලදී. එම සිසුවා විසින් විජේදාස ගේ පැහැරගැනීම දැනුම් නොදෙන්නට මෙම සිද්ධිය සදාකාලික අභිරහසක් වන්නට තිබිණි. තංගල්ලට ගෙනගිය ලියනාරච්චිට පහරදීම පිළිබඳව චෝදනා එල්ල වූයේ උප පොලිස් පරික්ෂක බී. එච්. මෙන්ඩිස් ඇතුළු පිරිසක් විසිනි. විජේවීර ඝාතනයෙන් පසු ජවිපෙ විසින් එකළ බිත්තිවල ‘පරවුණු මල් නැවත පිපේ’ යනුවෙන් සටන් පාඨයක් ලියා තිබූ අතර එයට පිළිතුරක් ලෙස එම වැකි පහළින් ලියන ලද ‘පරණ ටයර් තවත් තිබේ’ යන වචනයේ නිර්මාපකයාද උප පොලිස් පරික්ෂක මෙන්ඩිස්ය.
ශ්‍රි ලංකා නිතිඥ සංගමය වහා ඉදිරිපත් වී නිතිඥ විජේදාස ගේ අයිතීන් වෙනුවෙන් රජයේ පාර්ශ්ව සමඟ කටයුතු කළේය. ඒ අතර ජනාධිපති ආර්. ප්‍රේමදාස සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය රන්ජන් විජේරත්නද විය. විජේදාස ගේ බාප්පා වන නුගේගොඩ ගැමුණු තිස්ස දහනායක විසින් විජේදාස අධිකරණය හමුවට ගෙන එන ලෙස ඉල්ලමින් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට හෙබායාස්කෝපුස් පෙත්සමක් 1988 සැප්තැම්බර් 1 ඉදිරිපත් කළේය. ඒ පිළිබඳ සලකා බැලූ අධිකරණය 1988 සැප්තැම්බර් 7 බදාදා උදේ 10.00ට නීතිඥ විජේදාස ලියනාරච්චි අධිකරණයට පමුණුවන ලෙස පොලිස්පති අර්නස්ට් පෙරේරාට නියෝග කළේය. වගඋත්තරකරුවකුට සිතාසි නිකුත් නොකොට පුද්ගලයා අධිකරණයට ඉදිරිපත් කරන ලෙස කරනු ලැබූ ප්‍රථම අධිකරණ නියෝගය එය විය.
නීතිඥ සංගමය ගෙන ගිය දැවැන්ත උද්ඝෝෂණය හේතුකොට ගෙන නීතිඥ විජේදාස තංගල්ලේ සිට කොළඹට ගෙන ඒමට පොලිසියට සිදුවිය. ඔහු කොළඹට 1988 සැප්තැම්බර් 01 පෙරවරු 11.30ට ගෙනවිත් රඳවාගෙන සිටියේ සපුගස්කන්ද පොලිසියේය. පොලිසියට ගෙන ආ නීතිඥ විජේදාස බාරගනු ලැබුවේ සපුගස්කන්ද පොලිසියේ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා මර්දන ඒකකයේ පොලිස් පරීක්ෂක වික්‍රමසිංහය. ඔහුට පැනඩොල් පෙති දෙකක් එහි දී ලබා දුන් අතර ශරීරයේ බාහිර තුවාල පිළිබඳව වික්‍රමසිංහ විසින් සටහනක් පොලිස් පොතට ඇතුළත් කරන ලදී. කොළඹට ගෙන ඒමෙන් පසු විජේදාසට පහර දී නැතැයි ජනාධිපති නිතිඥ රංජිත් අබේසූරිය ගේ මතය විය. නීතිඥ විජේදාස ලියනාරච්චි තංගල්ලේ සිට කොළඹට ගෙනවිත් සපුගස්කන්ද පොලිසියට බාර දෙන ලද්දේ වැලිගම මූලස්ථාන පොලිස් පරික්ෂක බී. පී. ඩී. කරුණාරත්නය. ඔහු පසු කලෙක නියෝජ්‍ය පොලිස්පති වූ ඉන්දු කරුණාරත්න ගේ වැඩිමහල් සොහොයුරාය. පසුව 1988 සැප්තැම්බර් 02 උදෑසන විජේදාස ගේ ඉල්ලීම පරිදි කෝපි සහ වෙනිවැල්ගැට කෝප්පයක් ලබා දුන් අතර රෝගී තත්ත්වය උත්සන්න වීමෙන් එදිනම රාත්‍රී 11.30ට කොළඹ මහ රෝහලේ 54වන වාට්ටුවට ඇතුළත් කරන ලදී. පසුව සැප්තැම්බර් 3 අලුයම 12.55ට හෙතෙම මියගොස් තිබිණි. නීතිඥ විජේදාස ලියනාරච්චි ගේ ඉළ ඇට 19ක් කැඩී ඇති බවත් සිරුරේ අභ්‍යන්තර තුවාල සියයකට අධික ගණනක් තිබූ බවට මරණ පරික්ෂණයේ දී හෙළි විය. එමෙන්ම මොට්ට ආයුධයකින් පහරදීම හේතුකොටගෙන හිස් කබලට සහ මාංශපේෂීන්ට සිදුවූ තුවාල නිසා ඇතිවූ කම්පනය සහ අධික ලේ ගැලීම හේතුකොට ගෙන මරණය සිදුවූ බව අධිකරණ වෛද්‍ය නිලධාරින් ප්‍රකාශ කළහ. මහේස්ත්‍රාත් පරික්ෂණය මාලිගාකන්ද වැඩබලන මහේස්ත්‍රාත්වරයා විසින් පවත්වන ලදී.
නිතිඥ විජේදාස ගේ මළසිරුර ඔහුගේ පියාට බාරදෙන ලෙස මහේස්ත්‍රාත් විසින් නියම කළ අතර කළුබෝවිල අවමංගල ශාලාවෙන් දේහය බලහත්කාරයෙන් ලබාගත් ආරක්ෂක අංශ එය වීරකැටියට හෙළිකොප්ටරයකින් ගෙන ගොස් ඥාතින්ට බාරදෙන ලදී. මියයන විට අවිවාහකයකු වූ ඔහු 37 හැවිරිදිය.
මානව හිමිකම් නීතිඥවරයකුගේ මෙම මරණයට එරෙහිව ශ්‍රී ලංකා නිතිඥ සංගමය සුවිශේෂි වැඩ කොටසක් ඉටු කළේය. ඒ අනුව 1988 සැප්තැම්බර් 7 දිවයින පුරා උසාවිවල සේවය කරන නීතිඥයෝ වර්ජනයක නිරත වූහ. එමෙන්ම කොළඹ උසාවිවල නීතිඥයෝ උසාවි වර්ජනය කර නීිති ශිෂ්‍යයන් සමඟ එක්ව විරෝධතා පෙළපාළිවලද නිරත විය. ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමය මෙම ඝාතනයට විරෝධය දක්වමින් හෙබෙයාස්කෝපූස් නඩුවල දී පොලිසියේ සහ ආරක්ෂක හමුදාවල සාමාජිකයන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිමෙන් වැළකී සිටීමටද තීරණය කළේය. එකල ශ්‍රී ලංකා නිතිඥ සංගමයේ 1987/89 දක්වා සභාපති වූයේ එච්. එල්. ද සිල්වාය; උපාලි ගුණරත්න ලේකම්ය; පාලිත මැතිව් භාණ්ඩාගාරිකය.
රාජ්‍ය මාධ්‍ය මගින් 1988 සැප්තැම්බර් 3 සිට දැවැන්ත ප්‍රචාරයක් කරමින් කියා සිටියේ නීිතිඥ විජේදාස ලියනාරච්චි දේශප්‍රේමි ජනතා ව්‍යාපාරයේ කැලෑ උසාවියේ නායකයකු බව ද මහජන පක්ෂයේ නායක විජය කුමාරතුංග සහ එජාප සභාපති හර්ෂ අබේවර්ධන යන අය මරාදැමීමට නියෝග කළේ ඔහු බවත්ය. විජේදාස 1976 සිට ජවිපෙ ක්‍රියාකාරි සාමාජිකයකු වශයෙන් කටයුතු කළේය. තිස්සමහාරාමයට රවිය; බෙලිඅත්තට රනිල්ය; කොළඹට මංජුය. ඔහු මියයන විට ජවිපෙ මධ්‍යම කාරක සභාවේ සාමාජිකයකු නොවීය. එයට හේතුවූයේ එහි සාමාජිකත්වය දැරිය හැකි වන්නේ පක්ෂයේ පූර්ණකාලීනයකුට පමණක් බැවිනි. එහෙත් විජේදාස මියයෑමෙන් පසුව ඔහුට ජවිපෙ විසින් මධ්‍යම කමිටුවේ ගරු සමාජිකත්වය පිරිනමන ලදී.
දේශප්‍රේමී ජනතා ව්‍යාපාරය මගින් 1988 සැප්තැම්බර් 10 නිකුත් කරනු ලැබූ නියෝගයකින් කියා සිටියේ 1988 සැප්තැම්බර් 12 ‘මව්බිම වෙනුවෙන් දිවිපිදූ දේශප්‍රේමී නීතිඥ’ විජේදාස ලියනාරච්චි ඝාතනයට එරෙහිව ජාතික ශෝක දිනයක් පවත්වන බවය. එබැවින් ඒ සඳහා ක්‍රියාකළ යුතු බවට ජනතාවට නියෝග කළේය. ඒ අනුව උතුරු නැගෙනහිර හැර සියලුම පළාත් සඳහා ජවිපෙ ඇඳිරි නීතිය පැනවීමෙන් එදින කටයුතු අඩාළ විය. විජේදාසගේ සිරුර මිහිදන් කළේ විරකැටියේ ඔහුගේ පවුලේ සුසාන භූමියේදීය. ඉන් වසරකට එපිට මියගිය ඔහුගේ මැණියන් ගේ සිරුරද ඒ අසලම විය. පියා වූ ජුවානිස් අප්පුහාමි වසර 95ක් ආයු වලඳා 2006 වසරේ සමුගත් අතර ඔහුගේ දේහයද එම ස්ථානයේම පසුව තැන්පත් කරනු ලැබීය.
විජේදාස ගේ ඝාතනය පිළිබඳව නඩු විභාගය 1989 දෙසැම්බර් ආරම්භ වූයේ මහාධිකරණ විනිසුරුවන් තිදෙනකු ගෙන් සැදුම්ලත් ජූරි සභාවක් ඉදිරියේය. නඩු විභාගය අවසානයේ තීන්දුව 1991 ප්‍රකාශයට පෙර අනපේක්ෂිත ලෙසින් තමන් ලියනාරච්චි පැහැරගෙන යාම සහ අයුතු ලෙස සිරකිරීම සම්බන්ධයෙන් වරදකරුවන් බව චූදිතයන් කියා සිටියහ. ඔවුන්ට නියම කරන ලද්දේ අත්හිටුවූ සිරදඬුවම් පමණි. රහසිගත ස්ථානයක දී මියයන තෙක් විජේදාසට වධහිංසා පමුණුවා ඇති බව හෙළිවිය. ඔහුට පහර දුන්නේ තංගල්ලේදිද සපුගස්කන්දේද යන ප්‍රශ්නයට උත්තර දිය හැක්කේ අදාළ සාපරාධි ක්‍රියාවට වගකිවයුතු පුද්ගලයන්ට පමණක් බව පසුව පත්කළ බටලන්ද ජනාධිපති කොමිසමේ මතය විය.
නීතිඥ ලියනාරච්චි ගේ ඝාතනයෙන් පසු ඇතිවූ ජාතික සහ ජාත්‍යන්තර උද්ඝෝෂණයන්ගෙන් අනතුරුව තංගල්ල පොලිස් අධිකාරි කරවිටගේ ධර්මදාස ගේ වැඩ තහනම් කිරිමට රජයට සිදුවිය. එහෙත් ඔහුට කොම්පඤ්ඤවීදියේ පොලිස් නිල නිවාසයන්හි නිවසක්ද, ආරක්ෂාවට පොලිස් භටයන්ද, පිත්තෝලයක්ද ලබා දී තිබිණි. නියෝජ්‍ය පොලිස්පති බෙනට් පෙරේරා විසින් ලබාදුන් පොලිසියේ 504 මෝටර් රථයක්ද ඔහු වැඩ තහනම් කාලයේ පරිහරණය කළේය. පවුලේ අය නුවර පදිංචිව සිටි අතර පසුව රජය මගින් ඔහුගේ බිරිය සහ දියණිය බ්‍රිතාන්‍යයට යැවීම සඳහා දිරිදෙන ලදී. කරවිටගේ ධර්මදාස පුංචි බොරැල්ලේ කාර් සේල් අලෙවිසැලක දී එක් දහවලක දී සිය පිස්තෝලයෙන් හිසට වෙඩි තබා ගෙන අවසානයේ මියගොස් තිබිණි.
ජවිපෙ 2වැනි කැරලි සමය තුළ රටේ නීතිය වල්වැදී තිබූ අතර තරුණයන් ඇතුළු විශාල පිරිසක් ඝාතනයට ලක්විය. තවත් පිරිසක් අතුරුදහන් විය. එමෙන්ම අත්අඩංගුවට පත්වූ පිරිසද සුළුපටු නොවේ. මේ සියල්ල වෙනුවෙන් පුරවැසි කමිටු සහ මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරිකයන් ගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ නීතිඥයන් විසින් හබයා‍කෝපුස් නඩු විශාල ප්‍රමාණයක් අධිකරණයට ඉදිරිපත් කර තිබිණි. වසර 1987 ජුලි 27 සිට 1989 මාර්තු 15 වන විට උතුරු නැගෙනහිර පළාත් හැර රටේ සෙසු පළාත්වල පැහැරගැනීම්වලට එරෙහිව ඉදිරිපත්වූ නඩු සංඛ්‍යාව 661කි. මින් සියයට 95ක් ඉදිරිපත්කර තිබුණේ මානව හිමිකම් අගයන විජේදාස ලියනාරච්චි ඇතුළු නීතිඥයන් කිහිපදෙනකු විසිනි. ජවිපෙ 2වැනි කැරැල්ලේ දී නීතිඥයන් 15ක් ඝාතනයට පත්විය. ඉන් 8 දෙනකු ආරක්ෂක අංශ සහ එමගින් මෙහෙයවූ අතුරු හමුදා කණ්ඩායම් මගින්ද 7 දෙනකු කැරලිකරුවන් විසින්ද ඝාතනය කරන ලදී.
ජවිපෙ 2වැනි කැරැල්ලේ දී කැරලිකරුවන් විසින් නිල නොවන උසාවි දිස්ත්‍රික්ක 3ක 1989 මැද භාගයේ දී නියමු ව්‍යාපෘතියක් වශයෙන් ආරම්භ කරන ලදී. ඒවා ඇරඹුවේ හම්බන්තොට, කෑගල්ල සහ මොනරාගලය. කැරලිකරුවන් ගේ මෙම උසාවි සංකල්පයේ නිර්මාතෘවරයා ලෙස ආරක්ෂක අංශ චෝදනා කළේ ඝාතනයට ලක්වූ නීතිඥ විජේදාස ලියනාරච්චිටය.
හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ කුඩාවැල්ල උසාවිය කුඩාවැල්ල ජයවික්‍රම මහා විද්‍යාලීය ශාලාව් දී සතියකට දෙවරක් සවස 4 සිට 7 දක්වා පැවැත්විණි. මෙය නැරඹීමටද 50කට ආසන්න පිරිසක් එක් රැස්විය. පැමිණිලි ලැබූ අදාළ පාර්ශ්වයන් සතියකට පසු කැරලිකරුවන් ගේ උසාවියට කැඳවන අතර එහි දී නඩු අසා වැරදිකරුවන්ට දඬුවම් පමුණුවන ලදී.
ඒ අනුව වැරදිකරුවන් පොල්කටු මාල පැලඳ ප්‍රසිද්ධ ස්ථානයක පැය කිහිපයක් ඇවිදීම, නැවත එම වැරදි නොකරන බවට පුවරු අල්ලාගෙන සිටීම, හිස මුඩු කිරීම, නිවෙස් ඉදිරිපිට සමාව ඉල්ලා බැනර් ප්‍රදර්ශනය කිරීම, සිදුකළ වරද කියමින් ලයිට් කණුවක බැඳ තැබීම, පාර දිගේ ටික දුරක් දණගාගෙන යෑම ඇතුළු දඬුවම් ගණනාවක් අයත් විය. දික්කසාදයක් ඉල්ලූ කාන්තාවකට කැරලිකරුවන් ගේ උසාවිය එම ඉල්ලීමට ඉඩනොදුන් අතර යළි එක්වීමට දෙපාර්ශ්වයටම නියෝග කරන ලදී. නියෝගය කඩ කළ කාන්තාව පසුව ඝාතනයට ලක්වූවාය.
හම්බන්තොට කුඩාවැල්ල ‘කැරලිකරුවන් ගේ උසාවියේ’ ප්‍රධානියා ලෙස කටයුතු කළේ විලියම් හෙට්ටිහේවාය. ගුරුවරයකු වූ ඔහු 71 කැරැල්ලටද සම්බන්ධය. ඔහු කැරැල්ලේ දී හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ හුංගම කොට්ඨාසයේ දේශපාලන අංශයේ නායකයා ලෙස කටයුතු කළ ජගත් හෙට්ටිගේ ගේ පියාය. කැරැල්ලේ පරාජයෙන් පසු 1990 අවසානයේ දී ත්‍රිකුණාමලයේ දී අත්අඩංගුවට පත් ජගත් තංගල්ල පොලිසියට ගෙන ඒමෙන් පසු වධබන්ධනවලට ලක්ව 1991 දී රැකව දී ඝාතනයට පත්විය. හුංගම විජයබා විද්‍යාලයේ සිසුවකු වන විලියම් හෙට්ටිහේවා ගේ පුත්‍රයකුද කැරැල්ලේ දී ආරක්ෂක අංශ මගින් ඝාතනයට ලක්විය.එම කුඩාවැල්ල උසාවියේ කැරලිකරුවන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේ උපසේන සමරවීරය. ධීවර ව්‍යාපාරිකයකු වූ ඔහුද වසර 1971 අප්‍රේල් කැරැල්ලට සම්බන්ධව සිටි අයෙකි. පසු කලෙක උපසේන එජාප ක්‍රියාකාරිකයකු විය.
කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ දැරණියගල ආසනයේ කැරලිකරුවන් ගේ උසාවිය පවත්වාගෙන ගියේ දෙහිඕවිට අධ්‍යාපන කොට්ඨාසයේ පිහිටි පන්නිල වීරසිංහ විද්‍යාලයේය. එහි විදුහල්පති කාරියවසම් වූ අතර ගුරුවරුන් 15ක් සහ සිසුන් 100ක් පමණ අධ්‍යාපනය හැදෑරූ මිශ්‍ර පාසැලකි. පාසැල අවට ගම්මාන වූයේ දිද්දෙණිය, අම්බලන්පිටිය, බැබිල, හිඟු‍රල කන්ද ඇතුළු ස්ථානයන්ය. කැරලිකරුවන් ගේ උසාවිය එහි ප්‍රධාන ශාලාවේ දී සතියේ සෑම අඟහරුවාදා සහ බ්‍රහස්පතින්දා දිනකම පැය 4ක් පැවැත්විණි.
එහි ප්‍රධානියා වූයේ ඉඹුල්පිටිය ගොඩගම්පල උපන් චන්ද්‍රසිරිය. එම උසාවිය මගින් දුන් එක් දඬුවමක් වූයේ අම්බලම්පිටිය බස්නැවතුම්පොළේ තේ කඩයක් හිමි අයිරාංගනී ඝාතනය කිරීමය. චෝදනාව වූයේ ආරක්ෂක අංශ සාමාජිකයන්ට පානය සඳහා තේ ලබා දීමය. මාස 3ක් කැරලිකරුවන් ගේ උසාවිය පැවැති අතර 1989 සැප්තැම්බර් 18 ආරක්ෂක අංශ එල්ලකළ ප්‍රහාරයකින් පසු එය නතර විය. උසාවියේ සම්බන්ධීකරණ කටයුතු කළ කැරලිකරුවන් 5ක්ද එහි දී ඝාතනය විය.
