ජාතියෙන් ඇමරිකානුවෙකු වු ඔහු වෘත්තියෙන් පුවත්පත් කලාවේදියෙකු වුයේ ය. 1905 ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ මිසූරි ප්‍රාන්තයට අයත් කැන්යාස් නගරයේ දී උපත ලැබුවේ ය. 1928 වසර වන විට මේ පුවත්පත් කලාවේදියාගේ සිත තුළ තදබල ආසාවක් හටගෙන තිබුණි. ඒ සංචාරකයෙකු වශයෙන් ලොව පුරා ගමන් කිරීමට ය. එහෙත් අවසානයේ දී සිදු වුණේ ප්‍රවෘත්ති වාර්තාකරුවෙකු ලෙස චීනය පුරා ඇවිද ඒ සැඟවුණ දේශයේ කතාව ලොවට කියා පෑමට ය. චීනයේ වයඹ දිග කලාපයේ හටගත් මහා සාගතය, ඒ මහා මනුෂ්‍ය ඛේදවාචකය ලෝකයට ලියා දන්වන්නට කටයුතු කළේ මේ ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර කලාවේදියා ය. ඔහු එඩ්ගාර් ස්නෝ ය.
මේ චීන අත්දැකීම් ප්‍රවාහය ඔහුගේ මුළු ජීවිතය ම වෙනස් කළේය. පසු කාලයක සිය බිරිඳත් කැටුව චීනයට යන හෙතෙම පීකිං හි යෙ චැන්ග් විශ්ව විද්‍යාලය ඇසුරේ වෙසෙමින් එහි ම දේශකයෙකු හැටියට ද කටයුතු කරන්නේ ද එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි. ඒ වන විට චීන බස ද මැනවින් දැන සිටි ස්නෝ රට තුළ ද සංචාරය කරමින් ස්වදේශීය ජනයා සමඟ මෙන්ම උසස් නායකකාරකාදීන්ගේ සමීප මිත්‍රයෙකු බවට පත්ව සිටියේ ය.
-එහෙත් එඩ්ගාර් ස්නෝගේ මේ කතාව ට වෙසෙස් දිග පළලක් තිබේ. එය සාමාන්‍ය කතාවක් නොවේ.
-ඒ 1937 වසර යි. චීන කොමියුනිස්ට්වරු චියංකායිෂෙක්ගේ වටළා පහර දීමට සාර්ථකව මුහුණ දී, සැතපුම් හය දහසක් වූ මහා පා ගමන අවසන් කොට වයඹ දිග කලාපයට පැමිණ සිටියෝ ය. ඉනික්බිතිව ජපන් විරෝධි එක්සත් පෙරමුණක් වශයෙන් සංවිධානය වෙමින් ද සිටියහ. චීන මහා විප්ලවයේ ඒ තීරණාත්මක මෙහෙයුමේ දී ඉතිහාසයේ නියමයක් වශයෙන් හෝ දෛවෝපගත තීරණයක් මත හෝ එඩ්ගාර් ස්නෝ ඔවුන් හමුවේ පෙනී සිටියේ ය. ඔවුන්ගේ මහා ප්‍රාකාරය හා සමානව ම ප්‍රවෘත්ති ආවරණයක් පසුපස ලොවෙන් සැඟවී තිබු චීනය තුළ බොහෝ ක්‍රියාකාරකම් ඒ වන විටත් සිදු වෙමින් තිබිණි. ප්‍රාදේශීය යුද්ධාධිපතීන්ගේ දේශපාලන තර්ජන, ඉඩම් හිමි ප්‍රභූත්වය නිර්ධන පාන්තික ගොවීන්ට එරෙහිව පැවැත් වූ ආර්ථික පීඩනය මෙන්ම ඒ සියල්ලට එරෙහිව නැගී එමින් තිබූ චීන විප්ලවීය දේශපාලනය යන මේ සංසිද්ධි හා බැඳුන තවත් බොහෝ සිදුවීම් එතැන් සිට එඩ්ගාර් ස්නෝගේ ද ජීවන අත්දැකීම් බවට පත් වුයේ ය. “රෙඩ් ස්ටාර් ඕවර් චයිනා” යන ඔහුගේ ප්‍රකට කෘතිය මෙන්ම චීනය හා සම්බන්ධ කෘති කිහිපයක්ම ඔහු අතින් ලියවෙන්නේ එහි ප්‍රතිඵලයක් හැටියට ය.
කලක් කොමියුනිස්ට්වරුන් සමඟ එකට පැවැත පසුව අධිරාජ්‍යවාදී ප්‍රතිගාමීත්වයත් සමඟ එක් වූ කුඕ මිත්තාන් පාලන අධිපතිවාදය විසින් ස්නෝගේ රෙඩ් ස්ටාර් ඕවර් චයිනා (එය මුලින්ම පළ වුයේ “අ නෝට් ඔන් ද වෙස්ට් වර්ඩ් ජර්නි” යන නමින් චීන සංස්කරණයක් හැටියට ය.) කෘතිය තහනම් කිරීමට කටයුතු කළා පමණක් නොව යමකු මේ පොත කියවා අසු වන්නේ ද ඔහු හෝ ඇය කොමියුනිස්ට්වාදියෙකු ලෙසින් සලකා අවදානම්කාරී අත් අඩංගුවට ගැනීමේ තත්වයක් ද ඇති කළේය.
කෙසේ වෙතත් කෘතියක් වශයෙන් එය චීනයේ උගත් සමාජය තුළ පිළිගැනීමකට ලක් වූ අතර එහිදී කුඕ මින්තාන් දේශපාලන වාරණය නොසැලකූ තත්වයක් ද දැකිය හැකි වූයේ ය. මහාචාර්ය ලෙස් බෑන් ඒ ගැන මෙසේ පවසයි.
“එය අන්ධකාර අහසක දීප්තිමත් තාරකාවක් වැන්න. දස දහස් ගණනකට විප්ලවීය මං පෙත් පෙන් වූ මං සලකුණක් ද වුයේ ය.”
තරුණයෙකු වශයෙන් පුවත්පත් කලාවට පිවිසුන එඩ්ගාර් ස්නෝ තමන් ට බොහෝ දුරින් පිහිටියා වූ නැගෙනහිර කලාපයේ චීනය නම් සැඟවුණ දේශයට පිවිසෙන්නේ එය කුමන ආකාරයේ දේශයක් ද, එහි කුමක් සිදුවන්නේ ද යන්න ගැන අල්පමාත්‍රයක අවබෝධයක් ඇතිව නොවේ.
ඇත්ත වශයෙන් ම ඔහු එහි යාම ට ගත් ඒ අවදානම් සහගත තීරණය පසුබිමෙහි වූයේ නැගෙනහිර දෙස සැඟවුණ විචිත්‍රත්වයක් පිළිබඳව යුරෝපයේ ඇති වී තිබු කතාබහෙන් උපන් මායාවි කුතුහලයට වඩා වැඩි දෙයක් නොවේ.
එහෙත් එසේ පැමිණි හෙතෙම අවසානයේ දී පරාධීන වැඩවසම්වාදයෙන් ද නිර්දය විජාතික යුද ආක්‍රමණයෙන් ද ලද පීඩනය හා ඵෙතිහාසික වේදනාව හමුවේ නැගී ආ මා ඕ සේතුං මුල් කොටගත් ඒ නිර්ධන පාංතික විප්ලවීය අරගලයේ ජීව සාක්ෂිකරුවෙකු වශයෙන් ඉතිහාසයට ඇතුළත් වූයේ ය.
විශේෂයෙන්ම එක්දාස් නවසිය තිස් ගණන්වල මැද භාගයේ සිදු වූ මහා පා ගමන ගැන ඔහු තොරතුරු රැස් කළේ ඒ ප්‍රදේශවල ඇවිද යමිනි. ඒ මිනිසුන් සමඟ ගැවසෙමිනි. කොමියුනිස්ට් නායකයන් සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡා ද පවත්වමිනි. එසේ රැස් කරගත් තොරතුරු ද ඡායාරූප ද නැවත නගරයට (වර්තමානයේ බෙයිජිං) පැමිණ ඒවා ප්‍රවෘත්ති වශයෙන් සකස් කොට ඇමරිකාවේ සහ බ්‍රිතාන්‍යයේ පුවත්පත්වල ට දිගින් දිගට ම බෙදා හැරියේ ය. නැගෙනහිර කලාපයේ සැඟවුණ චීනයේ ඒ කොමියුනිස්ට් විප්ලවීය හැසිරීම ලොව හමුවේ අනාවරණය වූයේ ඒ ආකාරයට ය.
මෙහිදී චීනයේ විප්ලවීය නායකමා ඕ සේතුං සමඟ ක්‍රමයෙන් කිට්ටු ඇසුරකට යොමු වුණ ස්නෝ විප්ලවීය සමයේ දීත්, ඉන් පසුවත් මාඕ සමඟ පැවැත් වූ සම්බන්ධතාව සහෝදර සම්බන්ධතාවකට අසමාන නොවන තරම් ය. එය කොතරම් සමීප වූයේද යත්, අවසානයේ දී මා ඕ සිය පෙෘද්ගලික ජීවිතයේ තොරතුරු පවා ස්නෝුගේ ලියවිලි අතරට එක් කරන තත්වයක් ද නිර්මාණය වූයේ ය.
“මා ඕ ගේ පියා සිය පුත්‍රයාගේ අධ්‍යාපනයෙන් බලාපාරොත්තු වුයේ පවුලේ ආදායම් වියදම් පිළිබඳ ගණන් හිලව් තබා ගැනීමක් ය. ලිපි ලිවීම් ආදිය ය. ගණක රාමුවකින් ගණන් කරන ආකාරය උගන්වන්නට ද ඔහුට ඕනෑ විය. ඒ පිළිබඳව පියා ඔහුට දැනුම් දුන් පසු බොහෝ රෑ වන තුරු ගණන් තැබීමේ කටයුතුවල නිරත වීම ට ඔහු ට සිදු විය. නිර්දය මිනිසෙකු වූ ඔහුගේ පියා වැඩ කරවා ගැනීමේ දී තදින් ම සිටි බවත්, තමා එක මොහොතක හෝ විවේකයක් ලබනවා දකින්න අකමැති වූ බවත් මා ඕ කීය. පොත්පත් වල වැඩ නැති අවස්ථාවල කුඹුරු වැඩ ට යන ලෙෂ බල කෙරුණි. තමන්ගේ පියා වහා කිපෙන සුළු පුද්ගලයෙකු බවත්, නිතරම වාගේ තමන් ඇතුළු සහෝදරයින් ට තැළුම් කන්නට සිදු වූ බවත් ඔහු එඩ්ගාර් ස්නෝ හමුවේ පවසා තිබේ.”
මා ඕ සමඟ පැවැත්වු දීර්ග විස්තර ඇතුළත් ඔහුගේ රෙඩ් ස්ටාර් ඕවර් චයිනා කෘතිය චීන විප්ලවයේ හැසිරීම පිළිබඳව ලියැවුණු නොතිත් කුතුහලයෙන් පිරි වීර කාව්‍යයක් වැන්න.
“තවදුරටත් බලා සිටීමට කාලයක් නැත. සතුරු පාර්ශ්වයේ අතිරේක හමුදා එහි එන්නට පෙර පාලම තමන් යටතට ගැනීමට අවශ්‍ය වී තිබුණි. නමුත් එය සිය ජීවිතය මාරාන්තික අවදානමක් හමුවේ තබා කටයුතු කිරීමක් වේ. ඒ නිසා සිය කැමැත්තෙන් ඒ සඳහා ඉදිරිපත් වන අය වෙත් නම් ඉදිරියට එන්නැයි ඉල්ලීමක් කෙරුණි. ඔව්හු ඒ වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වූහ. එසේ ඉදිරිපත් වූ අයගෙන් තිස් දෙනෙකු තෝරා ගැනිණි. අත් බෝම්බ මෙන් ම රයිෆල් තුවක්කු ඔවුන් පිට මත්තේ තබා බඳිනු ලැබීය.
ඊළඟ අවස්ථාවේ පාලමේ යකඩ දම්වැල් හි එල්ලෙමින් ගමන් කරන ඔවුන්ගේ දර්ශනය දැකගත හැකි විය. ඔවුන් ට පහළින් කෝපයට පත් ජල කඳන් ගොරවමින් ගලා බැස්සේ ය. රතු පාර්ශ්වයේ මැෂින් තුවක්කු සතුරාගේ ආරක්ෂක කවුළුවලටත් මුර කුළුනු වලටත් වෙඩි වර්ෂාවක් පතිත කරමින් හඬ නගන්නට විය.
සතුරු පාර්ශ්වයේ මැෂින් තුවක්කු ද ඊට ප්‍රති ප්‍රහාර එල්ල කරමින් හඬ නැගී ය. පාලමේ දම්වැල්වල එල්ලෙමින් ප්‍රවේශමෙන් ඉදිරියට එමින් සිටි රතු සෙබළුන් ඉලක්ක කොටගෙන ද වෙඩි ප්‍රහාර එල්ල වන්නට විය. පළමු වැන්නාට වෙඩි වැදුණි. .ඔහු ගඟට වැටුණි. ජල කඳ තුළ ගිලුණි. දෙවැන්නාට ද ඒ ඉරණම ම අත් වුණි. තුන්වැන්නාගේ ඉරණම ද ඊට වෙනස් නොවුණි.....”
එඩ්ගාර් ස්නෝ නම් ඇමරිකානු ජාතික පුවත්පත් කලාවේදියා සිය විස්තරය අත්දැකීම් වලින් සන්නද්ධව එසේ පවසයි. ඒත් සමඟම ඔබට තවත් එක් කරුණක් කීම ට මට සිත් වෙයි. ඒ වුකලී එක් විද්වතෙක් කියුවකි.
“දේශ ප්‍රේමය හමුවේ කුදු මහත් වු බාධාවන් එක ලෙසින් ම පරාජය වන්නේ ය.”
