කොළඹ වරායේ ජය බහලුම් පර්යන්තයේ සහ නැගෙනහිර පර්යන්තය සංවර්ධන ව්යාපෘති සම්බන්ධයෙන් උද්ගතව ඇති තත්ත්වය විමර්ශනය කර වාර්තා කිරීම සඳහා ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් පංච පුද්ගල කමිටුවක් පසුගියදා පත්කෙරිණි. එම කමිටුවට කාර්මික අපනයන හා ආයෝජන ප්රවර්ධන අමාත්යාංශයේ ලේකම් එම්.පී.ඩී.යූ.කේ මාපා පතිරණ, මාර්ග හා මහාමාර්ග අමාත්ය ලේකම් ආර්.ඩබ්ලිව්.ආර් පේමසිරි, විදුලිබල හා බලශක්ති අමාත්ය ලේකම් වසන්තා පෙරේරා සහ ශ්රී ලංකා වරාය අධිකාරියේ සභාපති හිටපු හමුදාපති දයා රත්නායක අයත් වේ. මෙම කමිටුවට පැවරී ඇති කාර්යයන් 3 වැනිදා සිට දින 45 ක් ඇතුළත අදාළ රේඛීය අමාත්යංශ සහ පාර්ශ්වකරුවන් සම්බන්ධ කරගෙන ඉදිරිපත් කළ යුතුය.
කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තයේ සවිකිරීමට රැගෙන එන ලද නව ගැන්ට්රි දොඹකර තුනක් ජුනි 20 වැනිදා සිට ගොඩබෑමට නොහැකිවීම මුල් කරගෙන ආරම්භ කර තිබූ සේවක වර්ජනය ජූලි 03 වැනිදා දහවල් 12.00ට අවසන් කෙරුණි. වරායට රැගෙනවිත් තිබෙන නව ගැන්ට්රි දොඹකර තුන නැගෙනහිර පර්යන්තයේ සවි කිරීම සඳහා මේ වනවිට පියවර ගෙන ඇත.
මෙහිදී සියලු දේශපාලන පක්ෂවලට සම්බන්ධ වෘත්තීය සමිති එම වෘත්තීය අරගලය දියත් කරනු ලැබුවේ ඉල්ලීම් දෙකක් මුල් කර ගනිමිනි. ඒ අනුව කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තයේ පූර්ණ අයිතිය ශ්රී ලංකාව සතු විය යුතුය. එමෙන්ම එහි මෙහෙයුම් ක්රියාත්මක කළ යුත්තේ වරාය අධිකාරිය විසින් පමණි.
කොළඹ ජාත්යන්තර කන්ටේනර් පර්යන්තය |
කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තය ඉදිකිරීමට අදාළව ශ්රී ලංකා, ඉන්දීය සහ ජපාන රජයන් අතර 2019 මැයි මාසයේදී සහයෝගිතා ගිවිසුමක් [Memorandum of Cooperation] අත්සන් කළේය. මෙම රාජ්ය අතර ඇතිකරගත් එම එකඟතාව ගැන ශ්රී ලංකා වරාය අධිකාරිය සිය නිල වෙබ් අඩවියෙහි 2019.05.27 වැනි දින ප්රකාශයට පත් කර තිබුණි. එහි දැක්වුණේ කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තයේ අයිතිය 100%ක් ශ්රී ලංකා වරාය අධිකාරිය සතු වන බවය. එමෙන්ම නැගෙනහිර පර්යන්තයේ මෙහෙයුම් සිදු කිරීමට ඇති කරන පර්යන්ත මෙහෙයුම් සමාගමේ කොටස් හිමිකාරිත්වයෙන් 51%ක් ශ්රී ලංකාව සතුවන අතර ඉතිරි 49%ක් ව්යාපාර අදාළ හවුල්කරුවන්ට හිමි වන බවය.
කොළඹ වරායේ ජයබහලු පර්යන්තය (JCT) ශ්රී ලංකා වරාය අධිකාරිය සතු වේ. දකුණු ආසියා පිවිසුම් පර්යන්තය (South Asia Gateway Terminals (SAGT) සහ කොළඹ ජාත්යන්තර කන්ටේනර් පර්යන්තය Colombo International Container Terminals (CICT) හි මෙහෙයුම්වලින් 15%ක් පමණක් මේ වනවිට ශ්රී ලංකා වරාය අධිකාරිය සතුව පවතී. මේ වනවිට ජයබහලු පර්යන්තයේ සවිකර ඇති දොඹකර වසර 30ක් පමණ පැරණි බව ද වරාය සේවකයෝ පවසති. එබැවින් විශාල නැව් හසුරවමින් වැඩි ප්රතිලාභ අත්කරගැනීමේ අරමුණින් කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තය East Container Terminal (ECT) ඉදි කෙරිණි. මෙම නැගෙනහිර පර්යන්තයේ ගැඹුර මීටර් 18කි.
වරාය අධිකාරියේ කළමනාකාරිත්වය මත මෙහෙයුම් සිදු කිරීමට අදියර 05 නමින් කුඩා පර්යන්තයක් සෑදීමේ සැලැස්මක් පසුගිය කාලයේ ක්රියාත්මක විය. ඒ සඳහා ගැන්ට්රි දොඹකර තුනක් ශ්රී ලංකාව ඉල්ලුම් කර තිබු අතර පසුගිදා ශ්රී ලංකාවට රැගෙන එනු ලැබුවේ එම දොඹකර තුනය. මෙම ගැන්ට්රි දොඹකර පළමුව සැලසුම් කර තිබුණේ අලුතින් සාදන පර්යන්ත අධියර 05 හි සවි කිරීම සඳහාය. මහින්ද රාජපක්ෂ දින 52 ආණ්ඩුව බාර ගන්නා විට එම ගිවිසුම අවලංගු කළ නොහැකි නිසා එම ගැන්ට්රි දොඹකර නැගෙනහිර පර්යන්තයේ සවි කිරීමට හැකිවන පරිදි නැවත වෙනස් කිරීමකට ලක් කරන ලෙස අදාළ සමාගමෙන් ඉල්ලා සිට ඇත. ඒ අනුව සවිකිරීමේ පහසුවට වෙනස් කළ ගැන්ට්රි දොඹකර තුනක් ජුනි 20 වැනිදා ශ්රී ලංකාවට රැගෙන ආ බව නැගෙනහිර පර්යන්තය සුරැකීමේ වෘත්තීය සමිති එකමුතුවේ කැඳවුම්කරු සංජය කුමාර වැලිගම සඳහන් කළේය.
මේ ව්යාපෘතිය ක්රියාවට නැවීම පිණිස 2001 වර්ෂයේ බලයට පත් වූ රනිල් වික්රමසිංහ ආණ්ඩුව විසින් ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවෙන් ණයක් ලබාගැනීමට තීරණය කරන ලදී. ඒ අනුව මුලින් ශක්යතා අධ්යයනයක් සිදුකිරීමටත්, වරාය අධිකාරිය ප්රතිව්යූහ ගතකිරීමටත් තීරණය විය. මේ ප්රතිව්යූහගත කිරීමේ ක්රියාවලියේදී වරායට අයත් ජයබහලු පර්යන්තය වරාය අධිකාරියේ ඍජු පාලනයෙන් ඉවත් කර එය පෞද්ගලික සමාගමක් බවට පත් කර වෙනම ඒකකයක් ලෙස ක්රියාත්මක කිරීමටත් වරාය අධිකාරියට බිම් අයිතිය පමණක් ලබාදීමටත් යෝජනා විය. ඒ අනුව ජය බහලු පර්යන්ත සමාගම නමින් සමාගමක් පිහිටුවන ලදී. පසුව ඒ සඳහා සේවකයන් අනුයුක්ත කිරීමේ කටයුත්ත ආරම්භ කළ නමුත් ඇති වූ සේවක විරෝධතා හමුවේ එම වැඩපිළිවෙළ තාවකාලිකව අත්හිටුවීමට සිදුවිය. එහෙත් ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව සමඟ සාකච්ඡා දිගටම සිදුවූ අතර ඉදිරියේදී නැවතත් ජයබහලු පර්යන්ත සමාගම ස්ථාපනය කිරිමටත්, සේවකයන් අඩු කිරීමටත් යෝජිත වරායේ පර්යන්ත තුනම වරාය අධිකාරියට 15% පමණක් අයිති වන ලෙස පෞද්ගලික අංශයට ලබා දීමටත් රනිල් වික්රමසිංහ ආණ්ඩුව පොරොන්දුවී තිබුණි. ඒ අනුව ණය ගිවිසුම සකස් කිරීමට ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව කටයුතු කළේය.
2005 වර්ෂයේ දී මහින්ද රාජපක්ෂයන් ජනාධිපති ධූරයට පත්වීමෙන් අනතුරුව නැවතත් මෙම ව්යාපෘතිය ඉදිකිරීමේ අවශ්යතාව අවධාරණය කෙරිණි. ඒ අනුව අදාළ ණය ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට කටයුතු සුදානම් කරන ලදී. එහෙත් අත්සන් කරන දිනයේදී වරාය පර්යන්ත තුනම පෞද්ගලික අංශයට ලබා දීමට කර තිබූ යෝජනාවට සහ වරාය අධිකාරිය ප්රතිව්යූහ ගතකිරීමේ යෝජනාවට මහින්ද රාජපක්ෂයන් විරුද්ධ විය. අවම වශයෙන් එක පර්යන්තයක් හෝ වරාය අධිකාරිය සතු විය යුතු බව ඔහු ගේ යෝජනාව විය. ඒ අනුව සංශෝධිත ගිවිසුම එදිනම ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවේ අනුමැතිය ගෙන පසුදින අත්සන් කරන ලදී. එයට පර්යන්ත දෙකක් පමණක් පෞද්ගලික අංශයට ලබාදීමටත් අනෙක් පර්යන්තය වරාය අධිකාරිය විසින් සංවර්ධනය කිරීමටත් එකඟ වන ලදී.
ශක්යතා අධ්යයනය අවසන් වීමෙන් පසුව මිල ගණන් කැඳවා තෝරාගත් හුන්ඩායි සමාගම විසින් 2008 වර්ෂයේදී ඉදිකිරීම් ආරම්භ කරන ලදී. වරාය අධිකාරිය එහි ඉංජිනේරුවන් සමඟ එක්ව සැලසුම් සකස් කර ක්රමානුකුලව නැගෙනහිර පර්යන්තයේ ඉදිකිරීම් උපක්රමශීලිව කරගෙනයන ලදී. ඒ අනුව දැනට බහලු ගබඩා කිරීමට සුදානම් කර ඇති භුමි ප්රමාණය වරාය අධිකාරිය විසින් කිසිදු වියදමක් දැරීමකින් තොරව ඉදිකර ගැනීමට හැකි විය. දෙවැනි පියවර ලෙස අදාළ දියකඩනය ඉදිකිරීමේදී සහ තටාකයේ කැණීම් කටයුතු සිදුකිරීමේදී ඉවත් කරන වැලි ප්රයෝජනවත් ලෙස යොදාගැනීමට තීරණය කරන ලදී. වරාය අධිකාරියේ ඉංජිනේරුවන් විසින් කරන ලද යෝජනාවකට අනුව එලෙස හාරන වැලි මුහුදට ගෙන යෑම වෙනුවට නැගෙනහිර පර්යන්තය ඉදිකිරීමට යෝජිත ප්රදේශයට දැමීමටත් ඒ සඳහා කැණීම් යාත්රාවේ පතුලෙන් මුදාහැරීම වෙනුවට පොම්ප කිරීමටත් යෝජනා කරන ලදී.
නැගෙනහිර පර්යන්තයේ නව ගැන්ට්රි දොඹකර සවිකර ඇති ආකාරය
|
ඒ අතරතුර පර්යන්තයට අවශ්ය යන්ත්ර සුත්ර මිලදී ගැනීමට අවශ්ය කටයුතු සිදු කළ අතර ඒවා මිලදී ගැනීමට අදාළ ගිවිසුම ද 2014 වනවිට අත්සන් කර තිබුණි. ඒ සඳහා ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 65 කට අසන්න මුදලක් වියදම් කිරීමට යෝජිත වූ අතර එම මුදල වසර 5 කින් ගෙවීමටත් 3%ක වාර්ෂික පොලි අනුපාතයකට ලබාගැනීමටත් අදාළ ගිවිසුම් ද අත්සන් කර තිබිණි. 2015 දී බලයට පත් වූ යහපාලන රජය එකී ගිවිසුම අනුව කටයුතු කළේ නම් 2015 අවසාන වනවිට එම යන්ත්රසුත්ර වරායට ලැබේ. එසේ වූයේ නම් මේ වනවිට එම පර්යන්තයේ සිදුවන මෙහෙයුම් මඟින් වර්ෂයකට අවම වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 100 (රු. බි.17.5) කට ආසන්න ආදායමක් වරාය අධිකාරියට ලබා ගැනීමට හැකිව තිබුණි. මේ නිසා 2016 වර්ෂයේ සිට මේ දක්වා වරාය අධිකාරියට රුපියල් බිලියන 60කට අධික පාඩුවක් සිදු ව ඇත.
එහෙත් 2015 වර්ෂයේ ජනවාරි මාසයේදී සිදු වූ ආණ්ඩු පෙරළියත් සමඟ යන්ත්රසුත්ර මිලදී ගැනීමේදී අක්රමිකතා සිදුවූයේ යැයි පවසා මෙම ව්යාපෘතිය තාවකාලිකව අත්හිටු වූ අතර, ගිවිසුම ද අවලංගු කෙරිණි. ඉන් නොනැවතුණු යහපාලන ආණ්ඩුව මේ පර්යන්තය ඉන්දියාවට හා ජපානයට ලබාදීමට සුදානම් වූ අතර, එහිදී ඇති වූ සේවක විරෝධතාවත්, ජනාධිපතිවරයාගේ විරෝධතාවත් හේතුවෙන් එම වැඩපිළිවෙළ මද කලකට ප්රමාද විය. පසුව එම පර්යන්තයට යන්ත්ර සුත්ර මිලදී ගැනීම සඳහා උත්සාහ කළ ද ලැබූ මිල ගණන් මුල් අවස්ථාවට වඩා 25-30% ප්රමාණයකින් මිල වැඩි වීම නිසාත්, ලබාගැනීමට සැලසුම් කළ පොලිය 5-6% අතර පැවතී නිසාත් එය ව්යර්ථ විය. යහපාලන ආණ්ඩුවේ මෙම අදූරදර්ශී තීරණය නිසා වරාය අධිකාරියට පමණක් නොව රටට ද විශාල පාඩුවක් සිදු විය.
මුලින් සැලසුම් කළ පරිදි මෙම ව්යාපෘතිය සිදු කළේ නම් අමතර කිසිදු ණයක් ලබාගැනීමෙන් තොරව එම පර්යන්තයෙන් ලැබුණු ආදායමින් ඒ සඳහා වැයවෙතැයි ඇස්තමේන්තුගත කර තිබූ ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 325 ක පමණ වන මුදල සම්පූර්ණයෙන් වියදම් කර සියලු ඉදිකිරීම් සිදු කිරීමට හැකියාව තිබුණි. එසේ වූයේ නම් මේ කලාපයේ ඇති විශාලම බහලු මෙහෙයුම් පර්යන්තයට හිමිකම් කීමට අප රටට හැකියාව තිබුණි. එමෙන්ම මේ වනවිට වරායේ මෙහෙයුම් ප්රමාණය වර්ෂයක බහලුම් මිලියන 8 ඉක්මවා යාමටත් හැකියාව තිබුණි. එසේම ලොව ප්රධාන වරායවල් 30 අතරට ඒමේ හැකියාව ද තිබුණි. තවද වරාය අධිකාරියට වාර්ෂිකව රුපියල් බිලියන 80 ඉක්මවූ අදායමක් ලබාගැනීමට හැකිවන අතර එමඟින් රාජ්ය අදායම වර්ධනය කරගෙන ජනතාව මත පටවා ඇති බදු බර පවා අඩුකිරීමේ හැකියාව ලැබේ.