තුන් වෙනුවෙන් දහම් හඬ හෙවත් (DHARMA VOICES FOR ANIMALS) සතුන්ගේ අයිතිවාසිකම් මෙන්ම සතුනට දයාව කරුණාව, අවිහිංසාව ලබාදීම වෙනුවෙන් කටයුතු කරන ස්වේච්ඡා සංවිධානයකි. 2010 වසරේ දී අමෙරිකා එක්සත් ජනපදයෙහි ඇරැඹි සංවිධානය මේ වනවිට ලොව පුරා ව්‍යාප්තවී ඇති සතුන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින සංවිධාන අතර ප්‍රමුඛතම සංවිධානය බවට පත්වී තිබේ.
පසුගිය දා සතුන් සඳහා දහම් හඬ ආයතනය පිළිබඳත් එහි ඉදිරි ව්‍යාපෘතීන් පිළිබඳත් දැනුවත් කිරීමේ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවක් පැවති අතර, එම සංවිධානය විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ මෙන්ම ආසියාතික බෞද්ධ රටවල ක්‍රියාත්මක කිරීමට අපේක්ෂා කරන සත්ව හිමිකම් සුරැකීම අරමුණු කොටගත් වැඩසටහන් මෙන්ම සතුන් කෙරෙහි වන දයාව අනුකම්පාව මෙන්ම ආදරය වර්ධනය කිරීමේ වැඩසටහන් පිළිබඳත් මෙහිදී කරුණු අනාවරණය විය.
සතුන් සඳහා දහම් හඬ ගොඩනැඟී ඇත්තේ බුදුන් වහන්සේගේ ධර්මය පදනම් කොටගෙන බැව් එහි සභාපති අමෙරිකානු ජාතික බොබ් අයිසැක්සන් පවසයි. ‘බුදු දහම අනුව සියලු සත්වයන් කෙරෙහි කරුණාව පැතිරවිය හැකි බව අපි විශ්වාස කරනවා. ඒ සඳහා අපගේ ආකල්ප සංවර්ධනය විය යුතු අතර, චර්යාවන්ගේ ශික්ෂණයක් තිබිය යුතුයි. ඒ සඳහා ධර්මයෙහි සඳහන් අවිහිංසා සංකල්ප පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම වඩාත් වැදගත් වෙනවා. බුදුරජානන් වහන්සේ ඉගැන් වූ පළමු ශික්ෂා පදය සත්ව හිංසනයෙන් වැළකීමයි.‘ මාධ්‍ය අමතමින් බොබ් අසිසැක්ෂන් පැවැසුවේ බෞද්ධයකු ලෙස තවදුරටත් සත්ව හිංසනයට සහාය දෙමින් කටයුතු කිරීම කෙතරම් සාධාරණද යන්න පිළිබඳයි.
සතුන් වෙනුවෙන් දහම් හඬ
සතුන් සඳහා දහම් හඬ සංවිධානය ප්‍රධාන වශයෙන් අවධාන යොමු කරන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් හිංසාවට මෙන්ම පීඩාවට පත්වන සතුන්ගේ ජීවත්වීමේ හිමිකම වෙනුවෙනි. එසේම පාරිසරික සමතුළිත බව බිඳවැටීමට ප්‍රධාන වශයෙන්ම සත්ව හිංසනය හේතුවන බව සතුන් සඳහා දහම් හඬ අවධාරණය කරයි. මේ සංවිධානයෙහි මෙරට සාමාජිකයන් අතර චමිත් නානායක්කාර ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකි. ඔහු පවසන්නේ ‘සතුන් අතරින් මිනිසාට වඩාත් සමීපතම සත්වයා බල්ලා, නමුත් රටක් විදිහට වසර ගණනාවක් පුරා බලු ගහනය පාලනය කිරීම සඳහා අප තෝරාගත් ක්‍රමය වූයේ අයාලේ යන බල්ලන් නැතහොත් හිමිකරුවන් නැති බල්ලන් මරණයට පත් කිරීමයි. නමුත් එය ඉතාමත් හිංසාකාරී තත්ත්වයක් බැව් අවධාරණය කිරීමෙන් අනතුරුව බලු ගහනය පාලනය කිරීම සඳහා බැල්ලන් සැත්කමට ලක්කිරීමේ ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාවට නැංවූවා. ඒ සඳහා සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ සහාය ලබා ගනිමින් දියත් කළ වැඩසටහන ඉතාමත් සාර්ථක වූ ව්‍යාපෘතියක්.
සතුන්ගේ ජීවත්වීමේ අයිතිය
මේ ව්‍යාපෘතිය නිසා වසරකට මරණයට පත් කළ බල්ලන්ගේ ජීවිත සුරක්ෂිත කිරීමට මෙන්ම ඒ හේතුවෙන් ඇති වූ සෞඛ්‍ය ගැටලු අවම කිරීමටත් අපි සමත්වුණා. ‘වෛද්‍යවරයකු ලෙස බල්ලකුගේ කුකුළකුගේ පපුවට වෙදනලාව තැබූවිට නැඟෙන ශබ්දයමයි මට මිනිසකුගේ හදවතින් ඇසෙන්නේත්, රෝගීව අසරණ වූ බල්ලෙක්, පූසෙක්, හරකකුගේ අස්වල තිබෙන අසරණකම රෝගී මිනිසකුගේ අස්වල සටහන්වෙලා තිබෙන අසරණකමට වැඩි වෙනසක් නැති බව මට බොහෝවිට හැඟෙන කරුණක්, සතුන්ගේ ජීවත්වීමේ අයිතිය පිළිබඳ අප සිතිය යුත්තේ මේ හේතු නිසායි. ලෝකයේ සමතුළිත බව රැකීමට සියලු ජීවීන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කළ යුතු වෙනවා. ගෝලීය සමබර බව ස්වභාවිකව ආරක්ෂාවීමට නම් සෑම සතකුගේම ස්වභාවික පැවැත්ම ඉතාමත් වැදගත් වෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීම සතුන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම පමණක් නොවෙයි. ස්වභාව ධර්මයේ පැවැත්ම වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීමක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි. ගහ කොළ, ඇළ, දොළ, වඳවී යන සත්වයන් පමණක් නොවෙයි ජීවයක් සහිත සෑම සතකුගේම ජීවත්වීමට ඇති හිමිකම පිළිබඳයි අපි කතා කරන්නේ. බුදුන්වහන්සේ දේශනා කළ කරුණාව මෙන්ම මෛත්‍රිය, අවිහිංසාව යොමු වුණේ සීමිත තෝරාගත් සත්වයන් කොටසක් වෙනුවෙන් නොවෙයි. සියලු සත්වයන් වෙනුවෙනුයි.‘ වෛද්‍ය චමිත් නානායක්කාර මහතා වැඩිදුරටත් පැවැසීය.
සතුන් සඳහා දහම් හඬ සංවිධානයෙහි උපදේශක ආනන්ද මාහිංකන්ද මහතා මාධ්‍ය අමතමින් පැවැසුවේ මස් මාංශ මෙන්ම කිරි වර්ග ප්‍රමුඛ කොටගත් සත්ව ආහාර පුරුදු වෙනස් කිරීමෙන් වඩාත් සෞඛ්‍ය සම්පන්න දිවියක් ගත කළ හැකි බවයි. විශේෂයෙන්ම බෝ නොවන මාරාන්තික රෝග වළක්වා ගැනීමට නිර්මාංශ හේතු මූලික සාධකයක් වන බවයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාප්ත කිරීමේ වැඩසටහනක් සතුන් සඳහා දහම් හඬ සංවිධානය, ආසියාව ප්‍රමුඛ කොටගත් වැඩසටහන් රාශියක් මේ වනවිටත් අරඹා තිබේ. තායිලන්තය, මියන්මාරය ආදී රටවල වැඩසටහන් මේ වනවිටත් වඩාත් සක්‍රිය මට්ටමක පවතින බවයි සභාපති බොප් පවසන්නේ. මේ වැඩසටහනෙහි පැවිදි අනුශාසක ලෙස කටයුතු කරන අමෙරිකාවේ ත්‍රිපල් ජෙම් ඔෆ්ද නෝර්ත් විහාරයෙහි ප්‍රධානි පේරාදෙණියේ සතින්ද්‍රිය හිමි පවසන්නේ පෙරදිගට වඩා වේගයෙන් බටහිර ජාතිකයන් නිර්මාංශ බව පිළිබඳ විශ්වාසයෙන් යුතුව කටයුතු කරන බව අත්දැකීමෙන් හඳුනාගත් බවයි.‘ නිර්මාංශ බව තවදුරටත් පෞද්ගලික කටයුත්තක් සේ සලකා නිහඬව නොසිටිය යුතු අතර, ඒ සඳහා අන් අය තුළද පෙළඹවීමක් ඇති කිරීමට කාලය එළඹ ඇතැයි උන්වහන්සේ පවසති. බුදුන්වහන්සේ තුළ පැවැති මහා කරුණාව පිළිබඳ යම් පමණකින් හෝ අවබෝධ කරගැනීමට හැකිනම් සතුන් ඝාතනය කිරීම සඳහා සහාය වන්නේ කෙසේද? උන්වහන්සේ විමසති. නිර්මාංශවීමෙන් මෛත්‍රිය වඩාත් හොඳින් ප්‍රගුණ කිරීමට හැකියාව ලැබෙන බව උන්වහන්සේගේ අදහසයි.
සතුන් සඳහා දහම් හඬ ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාප්ත කිරීමේ වැඩසටහන් මේ වනවිට අරඹා ඇති අතර, නිර්මාංශ බව මෙන්ම සත්ව හිමිකම් සුරැකීම සඳහා දැනුම ලබා දෙන මේ වැඩසටහන් දහම් පාසල් ප්‍රමුඛ කොට ගෙන පැවැත්වෙයි. දහම් පාසල් දරුවන්ට අවශ්‍ය දැනුම මෙන්ම අවබෝධය ලබාදීමෙන් සතුනට ආදය, කරුණාව, මෛත්‍රිය දක්වන අනාගත පරපුරක් ඇති කිරීම මේ ව්‍යාපෘතියේ අරමුණ වී තිබේ.
