රට ගෙන යා යුත්තේ කවර දිසානතියකටද යන්න පිළිබඳ මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය අජිත් ද අල්විස් මහතා සමඟ ‘සිළුමිණ’ කළ පිළිසඳරකි.
• අද ලෝකයේ බොහෝ රටවල් නව්‍යකරණය සමඟ ඉදිරියට පැමිණ තිබෙනවා. නව වසරේ මේ රට ඉදිරියට ගෙනයන්න නම් අප අවධානය යොමු කළ යුතු ක්ෂේත්‍රය කුමක්ද?
ලෝක බුද්ධිමය දේපළ සංවිධානය (WIPO: World Intellectual Property Organization), අන්තර්ජාතික වෙළෙඳාම පිළිබඳව අධ්‍යයනායතනය (INSEAD) හා කෝර්නෙල් විශ්වවිද්‍යාලය (Cornell University) එක්ව වාර්ෂිකව රටවල් 135ක 140ක පමණ ගෝලීය නවෝත්පාදන පිළිබඳ ඇගයීමක් සිදු කරනවා. එය හඳුන්වන්නේ ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකය (Global Innovation Index) කියලයි. 2019 අවසානයේ 7 වැනි වරට සිදු කෙරුණු මේ ඇගයීමේදී අප සිටියේ 89 වැනි ස්ථානයේ. ඒත් 2018 වසරේ අප සිටියේ 88 වැනි ස්ථානයේ. මේ ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ රටක තිබෙන නව්‍යකරණ මට්ටමයි. රට තුළ නව්‍යකරණය සඳහා තිබෙන පරිසරය, නීති-රීති, 
ආකල්ප, දැනුම හා ඒ දැනුම හසුරවනු ලබන ආකාරය, ඒ සඳහා පවතින ආයතනික ව්‍යූහය, රට තුළ නව නිෂ්පාදනවලට තිබෙන ඇගයීම හා පිළිගැනීම ආදි බොහෝ දේ මීට ඇතුළත්. එසේ බැලු විට 89 කියන්නේ සතුටට පත් වන්න පුළුවන් මට්ටමක් නොවෙයි. අප ඉන්නේ ලෙබනන්, කජිගිස්තාන්, ට්‍රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ අතර. මෙතන තිබෙන්නේ ඒ රටවල් එක්ක ප්‍රශ්නයක් නොවෙයි. අප කතා කරන තරමට අපේ වැඩ නැති එකයි. මේ නිසා නවෝත්පාදන ක්ෂේත්‍රය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම වඩාත්ම වැදගත්.
• ඒත් කෙනකු කියන්න පුළුවන් මේ නිර්ණායක මඟින් අපේ සංවර්ධනය මනින්න බෑ, කොහොමටත් ඔය බටහිර රටවල් ඔවැනි ඇගයීම් සිදු කරන්නේ ඔවුන්ට වාසිදායක විදියටයි කියලා...
ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකය මනින්න මුළු ලෝකයටම බලපාන්නේ එකම ක්‍රමවේදයක්. ලෝකයේ සියලු රටවල් එක සමානව සලකා බොහෝම අපක්ෂපාතීව තමයි මේ ඇගයීම සිදු කරන්නේ. ඇමරිකාව හෝ බ්‍රිතාන්‍යය නොවෙයි මේ රටවල් අතර ඉදිරියෙන්ම ඉන්නේ. ස්විට්සර්ලන්තය (67.24) තමයි අවසන් වසර හතර පුරා ඉදිරියෙන්ම ඉන්නේ. සිංගප්පූරුවත් (58.37) උඩින්ම තිබෙන රටවල් දහය අතරේ ඉන්නවා. මේ දර්ශකයේ උඩින්ම තිබෙන රටවල් 20 ගෙන බැලුවොත් අද ලෝකයේ දියුණුම ආර්ථිකයන් හිමි රටවල් ඒ අතර තිබෙනවා. එයින් අපට පෙනෙනවා නව්‍යකරණය හා ආර්ථික දියුණුව කියන කරුණු එකට බැඳී පවතින බව. රටක ආර්ථිකය වර්ධනය වීමට වගේම රට තුළ මතු වන අර්බුදකාරි තත්ත්වයකදී ආර්ථිකය කඩා නොවැටී පවත්වාගෙන යෑමට, එහෙම නැත් නම් ඊට මුහුණ දීමට පුළුවන් වන්නේ නව්‍යකරණය හා ආර්ථිකය දියුණුව කියන කරුණු එකට ගමන් කරනවා නම් පමණයි. උදාහරණයකින් පැහැදිලි කළොත්: අප රටට එකදිගට වැස්සොත් එළවුළු මිල වේගයෙන් ඉහළ නඟිනවා. මේ වසරේ වැඩිම සහල් අස්වැන්න ලැබුණත් මේ වෙද්දී හාල්වල ප්‍රශ්නයක් මතුවෙලා. අපට කියන්න පුළුවන් මෝල් හිමියන් දෙදෙනකු තුන්දෙනකු මේවා සඟවාගෙන ඉන්නවා කියලා. එහෙත් මේ අර්බුදයට මූලික හේතුව රටේ ජනතාවට ආහාර ලබාගන්න නිසි ක්‍රමවේදයක් සකස් කර නැති වීමයි. අප විද්‍යාත්මකව මේ සඳහා අවශ්‍ය නිසි ක්‍රමවේද අනුගමනය කරනවා නම් මෙවැනි තත්ත්ව ඇති වන්නේ නැහැ. ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ මේ රට මෙවැනි තත්ත්වයක තිබෙන්නේ ඒ නිසයි. මෙහෙම රටක් ලෝකයේ විශේෂ අවධානයකට හෝ ඇගයීමකට ලක් වන්නේ නැහැ. එය රටක් විදියට විශාල අර්බුදයක්. අද ඉන්දියාව චීනය වගේ රටවල් තීරණය කර තියෙනවා ඔවුන් හැකි ඉක්මනින් මේ දර්ශකයේ ඉහළට එන්න ඕනෑ කියලා. ඒ වෙනුවෙන් ඔවුන් කඩිනම් ක්‍රියාමාර්ග ගනිමින් තිබෙනවා.
• මේ අර්බුදයෙන් එළියට එන්න අප රටක් විදියට ගත යුතු ක්‍රියා මාර්ග මොනවාද?
අප මේ සඳහා යොමු වනවා නම් අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය නවෝත්පාදන ක්‍රියාවලියට ගැළපෙන පරිදි නව්‍යකරණය කිරීම ඉතා වැදගත්. ඒ වගේම අප කරන දේ කාර්යක්ෂමතාව, ගුණාත්මක භාවය, ආයතනික ව්‍යූහය සහ අප කරන දේවල් ඉදිරියට ගෙන යෑමේ හැකියාව. උදාහරණයක් ලෙස: අපේ රේල්ගෙට්ටු අසල අනතුරු සිදු වී පුද්ගලයන් මිය යන අවස්ථා තිබෙනවා. ඒ වගේම මේ විදියේ අනාරක්ෂිත ගේට්ටු සීයකට වැඩි ප්‍රමාණයක් තිබෙනො කියලාත් සඳහන් වනවා. ඒත් මේවාට විසඳුම් දෙන්න පුළුවන් නව නිපැයුම්කරුවන් ලංකාවේ ඉන්නවා. මෙවැනි අනතුරු වළක්වාගැනීම සඳහා නව නිපැයුම් ඉදිරිපත් කර බුද්ධිමය දේපළ අයිතිය ගත් හතර දෙනකු පමණ සිටිනවා. එහෙත් අප මේ නිපැයුම් ප්‍රායෝගිකව යොදාගන්නේ නැහැ. කෙනකු කිසියම් ප්‍රශ්නයක් තෝරාගෙන ඒ සඳහා විසඳුම් දී තිබුණත් සමස්ත පද්ධතියම ඒ ගැන සැලකිල්ලක් දක්වන්නේ නැහැ. අවසානයේ මිනිස්සු මැරෙනවා. පත්තරේ හෙඩ්ලයින් යනවා. මේක තමයි අපට තිබෙන ගැටලුව. මෙවර පොත් ප්‍රදර්ශනයේදී ආචාර්ය සරත් විමලසූරිය මහතා ඔහුගේ නව නිර්මාණ ගැන සඳහන් පොතක් ප්‍රකාශයට පත් කළා. එහි මෙවැනි දේ සඳහා යොදාගත හැකි තාක්ෂණික උපකරණයක් ගැන සඳහන් වෙනවා. ඔහු වෛද්‍ය වෘත්තිය අතහැර, ඉලෙක්ට්‍රොනික ක්ෂේත්‍රයේ නව නිපැයුම් කිරීමට යොමුව සිටිනවා. ඔහුගේ තාක්ෂණික ඥානය යුද්ධයේදී නවික හමුදා ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ඍජුවම දායක වුණා. ඒත් මේ අයගේ නව නිපැයුම් සමාජගත වෙන්නේ නැහැ. අපේ නව නිපැයුම් මේ රටේ ක්‍රියාත්මක වන්නේ නැහැ. එහෙත් පිට රටවල ක්‍රියාත්මක වනවා. ඉතිං ඒ අය ඒ නිර්මාණත් අරගෙන පිට රටවලට යනවා. මෙතනදී ඒ අයට දොස් කියන්න බැහැ. මොකද? කිසිම උනන්දුවක් නැහැ මේ ප්‍රශ්නය විසඳාගන්න. ප්‍රශ්නය තිබෙන තරමට හොඳයි කියලා තමයි අපි හිතාගෙන ඉන්නේ. මෙය අප රටක් විදියට මුහුණ දෙන විශාල ගැටලුවක්.
• නව්‍යකරණය පර්යේෂණ දළ ජාතික නිෂ්පාදනය සඳහා කොයිතරම් දුරට ඉවහල් වෙනවාද?
ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකය මනින එක් නිර්ණායකයක් තමයි රටක නව්‍යකරණය පර්යේෂණ දළ ජාතික නිෂ්පාදනය සඳහා කොයිතරම් දුරට ඉවහල් කරගන්නවද කියන කාරණය. එතනදි ලංකාව ඉන්නේ දළ ජාතික නිෂ්පාදනයෙන් 1% එකක අගයක. මේක බැලුවම ඌන සංවර්ධිත රටක අගයටත් වඩා අඩු අගයක්. මෙය විශාල ප්‍රශ්නයක්. නව නිපැයුම්කරුවෙක් කියන්නේ රටේ තියෙන ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරක් ලබාදෙන්න උත්සාහ කරන අයෙක්. එහෙත් මේ ක්‍රියාවලිය ශක්තිමත්ව ඉදිරියට ගෙනියන්න මුදල් වෙන් කරන්නේ නැහැ. 50-60 දශකවල ඉඳලා බැලුවත් අප මේ සඳහා වියදම් කළ මුදල එන්න එන්න අඩු වී තිබෙනවා. අය වැයෙන් අප මේ සඳහා වියදම් කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මේ ක්ෂේත්‍රවලට කට්ටිය යොමු වන්නේ නැහැ. එහෙම යොමු වුණේ නැත් තම්; අපට නව නිපැයුම ඇති වන්නේ නැහැ. උදාහරණයකට අපි කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය ගෙන බැලුවොත් නිදහසෙන් පසු අවුරුදු 71ක් මේ රට පාලනය කරලාත් අප තාමත් කතා කරන්නේ පසු-අස්වනු තාක්ෂණය ගැනයි. අප ඒ සඳහා තාම විසඳුම් සොයාගෙන නැහැ.
අප පවුලක් අරන් බැලුවොත් ඒ පවුලේ ආර්ථිකයෙන් 50%ට වඩා වැය කරන්නේ කෑම සඳහා. ඒ නිසා හැමදාම ඡන්දයේදී එය මාතෘකාවක් බවට පත් වනවා. එතනදි අප නොමිලේ පොහොර ලබාදෙමින් ආහාර හදන ක්‍රමවේද ගැන සාකච්ඡා කරනවා. එහෙත් අප තාක්ෂණික ක්‍රමවේද ගැන කතා කරන්නේ නැහැ. ආහාර වැඩියෙන් තියෙන කොට නැති කාලෙට ගන්න ඒවා ගබඩා කර තබාගන්නේ කොහොමද? ඒ සඳහා අනුගමනය කළ හැකි නව තාක්ෂණික ක්‍රමවේද මොනවාද කියල අප සාකච්ඡා කරන්නේ නැහැ. අප තාමත් කතා කරන්නේ පසු අස්වැන්න ගැනයි. එහෙත් කාන්තාර රටවල් පවා අද නවෝත්පාදන ක්‍රමවේද ඔස්සේ අපට වඩා ඉදිරියට ගිහින් තිබෙනවා. කිරි නිෂ්පාදනය ගත්තොත් අපේ නිෂ්පාදන ප්‍රතිශතය අඩුයි. අපේ හැම නිෂ්පාදනයක්ම තිබිය යුතු මට්ටමට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් තමයි නිෂ්පාදනය වෙන්නේ. මොකක් හෝ හේතුවක් හින්දා ඵලදාව අඩුයි. මේ විදියටම කාලයත් එක්ක ආපස්සට ගියා මිසක් දැනුමෙන් අප ඒ තත්ත්වය ජය ගන්න උත්සාහ කර නැහැ. අපි ලොකු ඉඩමක් පාවිච්චි කරල අඩු අස්වැන්නක් අරගෙන ඒකත් නාස්ති කරගෙන; ජීවත් වෙන්න වැඩි වියදමක් දරන තත්වයට අද පත් වෙලා. මේක නිරන්තරයෙන් හැමදාම වෙන කොට ආර්ථිකය පස්සට යනව මිසක් ඉස්සරහට යන්නේ නැහැ.
• එහෙම නම් අප ඒ සඳහා ගත යුතු ක්‍රියා මාර්ග මොනවාද?
ගෝලීය මට්ටමින් හරි ප්‍රාදේශීය මට්ටමින් හරි අපට සම කරන්න පුළුවන් තත්ත්වය මොකක්ද? අපි මේ තරම් පහළින් ඉන්නේ ඇයි? මේ කරුණු ගැන අවධානය යොමු කර අප ඒ තත්ත්වය වෙනස් කරගන්න ඕනෑ. උදාහරණයක් ලෙස: කිරිදෙනක් අපට දවසකට දෙන්නේ කිරි ලීටර් තුනක් යැයි සිතමු. ඒත් සමහර රටවල කිරි ලීටර් 40ක් දෙන දෙනුන් සිටිනවා. එතකොට අපට බලන්න පුළුවන් ලංකාවේ සමස්තයක් වශයෙන් දළ අගය මොකක්ද? සමස්තයක් වශයෙන් වෙන රටක අගය කුමක්ද? ඒ රටේ තත්ත්වය අපට වඩා යහපත් නම් ඒ අය ඒ සඳහා යොදාගත් ක්‍රමවේදය කුමක්ද? අපි ඒ තත්ත්වයට යන්න කරන්න ඕන මොනවද කියල සලකා බැලීමයි. උදාහරණයකට අපට කලාපීයව සමාන දේශගුණයක් තියෙන්නේ ඉන්දියාවෙ නම් ඔවුන් මෙවැනි තත්ත්වකදී කටයුතු කළේ කොහොමද? කියන එක සොයා බැලීමයි. මේ විදියට අපේ නිෂ්පාදන එකිනෙක අරගෙන අපට විසඳුම් ලබාදිය හැකියි. එහිදී ඍජුවම ජීවිතයට බලපාන ප්‍රශ්න ටික ඉස්සෙල්ලා විසඳාගෙන ඉන්න ඕනෑ. එහිදී දේශපාලනයෙන් තොරව ඉතා සංවේදීව කටයුතු කරන්න ඕනෑ. ඒ සඳහා දැනුම කේන්ද්‍ර කරගත් නිෂ්පාදන ආර්ථිකයක් ඇති කළ යුතුමයි.
• වත්මන් ජනාධිපතිවරයාගේ ආගමනයත් සමඟ රටේ යම් පිබිදීමක් ඇතිව තිබෙනවා. පරිසරය පිරිසුදු කරනවා, තාප්පවල සිතුවම් අඳිනවා. මේ තත්ත්වය නවෝත්පාදනය පෙරටු කරගත් ආර්ථික සංවර්ධනයකට අවශ්‍ය ආකල්පමය වෙනසක් සඳහා යොදාගත හැකියි නොවේද?
මෙහිදී පළමුවැනි කාරණය ඉතා වැදගත් ඒ තමයි පිරිසුදු කම හා විනය පවත්වාගැනීම. අපේ කුණු අප තැන තැන දාන එක, ඔහේ පාර තොටවල එල්ලලා තියෙන එක, අපිරිසුදු තැන දැක දැක ඒ තැන නොතකා හැරීම වෙනස් වෙන්න ඕනෑ. පිරිසුදුකම එක්කම ස්වයංවිනයත් ඇති වන්න ඕනෑ. මෙහෙම නොකළොත් අපට හොඳක් වන්නේ නැහැ, නරකක් තමයි වෙන්නේ කියන දේ අප තේරුම් ගන්න ඕනෑ. එහෙම වුණාම අපි විසි කරන සංස්කෘතියක් නෙමෙයි ඒවා නැවත නැවත ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය කරල ප්‍රයෝජනයට ගන්න ජාතියක් බවට පත් වේවි. දැන් ළමයින් ආසාවට අඳින සිතුවම් දිහා බැලුවාම අපට පේනවා ඒ අයගේ සිත යොමු වන්නේ කොතැනටද කියලා. ඒ තාප්ප සීයක් එකතු කර බැලුවත් සුහුරු පරිසරය කියන දේ ඒ අතර දකින්න නැහැ. ආගමිකත්වය, ජාතිකත්වය, වීරත්වය, ඉතිහාසය, සතා-සීපාවා, හරිත පරිසරය වැනි කාරණා ඒ තුළ පෙනෙන්න තිබුණත් අප විද්‍යා-තාක්ෂණික දැනුම ඔස්සේ සුහුරු පරිසරයකට යන්න ඕනෑ කියන අදහස ගැබ් වන එක සිතුවමක් වත් ඒ අතර නැහැ. ඒ නිසා මෙවැනි මාධ්‍යත් එවැනි ආකල්ප ඇති කරන්න යොදාගන්නවා නම් එය ඉතා වැදගත්.
