ධෛර්යවන්ත මිනිසුන් කෙසේ හෝ ජීවිතය ජය ගනියි. හරියටම ගලන්නා වූ ගඟ ගඟේ නිමාව දක්වා ගලන්නාක් බඳුය. ජීවිතයේ එදිනෙදා ගෙවන්නට ලැබෙන දුක් කම්කටොලු ඉවසා ගැනීමට නොහැකිව බොහෝ දෙනෙක් සිය දිවි හානි කරගනිති. තවත් සමහරු ඒ ප්‍රශ්න නිසාම ජීවිතය තවත් ප්‍රශ්න ගණනාවක් බවට පත් කරගනිති.
අද අපි කතා කරන චන්ද්‍රාමතීගේ ජීවිතයට සිදු වී ඇති හැලහැප්පීම් දෙස බලන විට අපේ ජීවිත කතාවල ඇත්තේ මොන අඩුවක් පාඩුවක් දැයි සිතෙන වාර ගණන අනන්තය.
''අපි ඉස්සර පදිංචි වෙලා හිටියේ මුලතිව් ප්‍රදේශයේයි. මම ඉස්කෝලේ ගියෙත් එහෙම පාසලකටයි. මම සාමාන්‍ය පෙළ විභාගය මහ ඉහළින්ම පාස් වුණා. අපි යුද්ධය මැද්දේ ඉගෙන ගත්තේ. හරියට පාඩම් කරන්න වේලාවක් නෑ. රෑත් වෙඩි සද්දේ ඇහෙනවා. දවාලටත් එහෙමයි.
ඒ දවස්වල අපි ගෙදර හිටියට වඩා වැඩි කාලයක් ගෙව්වේ එක්කෝ කැලේක එහෙම නැත්නම් ගමේ පාර හරහා තිබුණ බෝක්කුව යටයි.
මේ බෝක්කුව යටට අපිට රිංගන්න කියලා දුන්නේ අපේම ගෙදර අයයි. ඒක ඇතුළේ හිටියම කාලතුවක්කු මෝටාර් උණ්ඩවලින් අපේ ජීවිතවලට හානි වෙන්නේ නෑ කියලා ඒ අය කිව්වා. ඉතින් අපිත් එහෙම හැංඟුණා. යුද්දෙට බයේ අපි එහෙම හැංඟුණත් ඒ කාලේ අපි පොඩි වයසේ හිටිය හන්දා මරණය ගැන ඒ තරම් තේරුමක් තිබුණේ නැහැ. හරියට ඉස්කෝලේ ගිහින් හැංගිමුත්තන් කරනවා වගේ තමයි ඒ බෝක්කු යට හැංඟුණේ. පස්සේ කාලේදී අපේ ඉස්කෝලවලත් බංකර් කැපුවා. යුද්දේ නිසා කාලතුවක්කු වෙඩි මෝටාර් වෙඩි ගුවන් ප්‍රහාර ගැන ඇහෙන කොටම අපිත් ටීචර්ලත් ඔක්කොම රිංගුවේ ඒ බංකර්වලට.
කොහොම හරි අපේ ළමා කාලය ඔහොම ගෙවිලා යන අතරෙදී මම උසස් පෙළ ඉගෙනගන්න වෙනත් පාසලකට ගියා. ඒ ගිහින් දවසක් අපි හවස පන්තියකට ගිහින් එනකොට තමයි අපිව අල්ලන් ගියේ. මමත් එක්ක මගේ යාළුවන් හතර දෙනෙක් අල්ලගෙන ගියා. අපි වැන්දා අපිට යන්න දෙන්න කියලා. ඒත් ඒ අයව අප නිදහස් කළේ නැහැ. මුලතිව් පළාතේදී අපිට දේශන දුන්නා. මේ රට අපිට අල්ල ගන්න දෙමළ අය යුද්ධ කරන්න ඕනේ කාලය මේ තමයි කියලා අපිට සටන් පුහුණුව දුන්නා.’’
එතැනින් පසුව චන්ද්‍රාමතීගේ ජීවිතයේ සිදු වූ දේ බොහොමයක් වූවත් ඇය ඒ අතීතය මෙනෙහි කරන්නට කිසිදු කැමැත්තක් නොදැක්වූවාය. අපට බල කිරීමටද නොහැකිය. ඒ ඇයගේ සාධාරණ අයිතියකි. නමුත් එක පැත්තකින් බලන විට ඇය ඒ අමිහිරි අතීතය අමතක කිරීමට උත්සාහ දැරීමද හොඳ ක්‍රියාවක් ලෙස දැකිය හැකිය. අවසානයේදී ඇය දිග හුස්මක් ඉහළට ගෙන පහළට දැම්මේ ''ගිය දේවල් ඒ විදිහටම ගියාවේ'' කියමිනි.
කොටි සංවිධානයේ සෙබළියක වශයෙන් බැඳුණු ඇය වසර කීපයක්ම එහි සේවය කරන අතරවාරයේ අවසන් යුද සමයේදී බෝම්බයක් පිපිරීම නිසා ඇස් දෙකම ඇයට අහිමි විය. දකුණු අතද ඇගේ සිරුරෙන් ඉවත් වූයේ ඇයව පූර්ණ ආබාධිත තරුණියක කරමිනි. ඇගේ වම් අතේ ප්‍රාණවත් ඇඟිලි ඇත්තේ තුනක් පමණි. ඇය පවසන ආකාරයට මුල සිට ඇයට ප්‍රතිකාර කෙරුණේ කෙසේ දැයි ඇය නොදනී.
ලෝකයේ එළිය දකින්නට වාසනාව ඇතිව ඇය ඉපදුණත් ජීවිතයේ මැද භාගයේදී ඇයට වූ මේ ඉරණම නිසා ඇයට ඇගේ සිරුරේ අහිමි වූ ශරීරාංග බොහෝය.
මහා යුද්ධය අවසන් වන විට ඇය තරමක් සුවය ලබා සිටියද වෙල්ලමුල්ලිවයික්කල් සිට නන්දිකඩාල් කලපුව හරහා ඇය මුලතිව් මෙගොඩට පැමිණ ඇත්තේ අන් අයගේ ආධාර උපකාර මතය. ඒ පිරිස බාරගත් ආරක්ෂක අංශ ඔවුන් පිළිබඳ කළ විමසීම්වලදී චන්ද්‍රාමතී අබමල් රේණුවක දෙයක් නොසඟවා ආරක්ෂක අංශවලට ප්‍රකාශ කළාය.
ඇයගේ වචනයෙන්ම කියතොත් ඇය එසේ කියා ඇත්තේ නියත වශයෙන්ම ආරක්ෂක අංශ සාමාජිකයන් මේ සිටින්නේ කොටි සෙබළියක බව දැනගැනීමත් සමඟම තමන් මරා දමනු ඇතැයි යන සිතුවිල්ල මතය.
කිසිදු පිහිටක් නැති කිසිදු හව්හරණක් නැති ජීවිතයකින් තවත් පලක් නැති බව ඇයට වැටහී ගිය බව චන්ද්‍රාමතීම කීවාය. ඒ නිසා සයනයිඩ් කරලක් කා මියැදෙන්නට නොහැකි වූ තම ජීවිතය ආරක්ෂක අංශ විසින් හෝ කෙළවර කරන්නට ඇතැයි ඇය සිතුවාය. නමුත් එය එසේ නොවූවාය.
ආරක්ෂක අංශ කළ වර්ගීකරණයට අනුව ඇය යුද්ධයෙන් ආබාධිත කොටි සාමාජික සාමාජිකාවන්ගේ ගොඩට එකතු වූවාය. ඒ රජයේ පුනරුත්ථාපන ක්‍රියාදාමයට අනුව ඔවුන් පුනරුත්ථාපනය කිරීමටත් ඔවුන්ට කිසියම් වෘත්තීය පුහුණු පාඨමාලාවක් හැදෑරීමට ඇති අවශ්‍යතාවත් මතය.
තුවක්කුවලට බෝම්බවලට කාලාන්තරයක්ම හුරු පුරුදු වූ චන්ද්‍රාමතී වැන්නවුන්ට පුනරුත්ථාපනය යන වචනය පවා ඉතා ගොරහැඩි වචනයක් වූවාට කිසිදු සැකයක් නැත. ජාතිවාදය කරපින්නා ගනිමින් දෙමළ ජනයාගේ එකම හතුරා සිංහලයාත් සිංහල හමුදාවත් යැයි කියමින් පොඩි දරුවෙකුට දෙවරක් චක්කරේ කටපාඩම් කරන ලෙසින් කොටි නායකයන් මේ පිරිසට දේශනා තැබීම නිසා ඔවුන්ගේ මොළගෙඩි කුරුවල් වී තිබීම ඊට හේතුවයි.
කුරුවල් වී ඔද්දල් වී ගිය ඒ මනස්වලට පුනරුත්ථාපනය යන වචනය ඉතා විශාල බැරෑරුම් වචනයක් වූවත් චන්ද්‍රාමතීගේ ජීවිතයද රජයේ පුනරුත්ථාපන කාල රාමුවට හසු විණි.
''මම පුනරුත්ථාපන කදවුරේදී බොහෝ දේවල් ඉගෙනගත්තා. ඇස් දෙක නොපෙනීම අතක් නැතිකම අනෙක් අත හරියට පණ නැතිකම නිසා මට එහෙම ගොඩාක් දේවල් ඉගෙන ගන්න බැරි වුණා. කොහොම වුණත් මගේ උසස් පෙළ පන්තිය විභාගය අහිමි වීම විශ්වවිද්‍යාලයට යන්නට බැරි වීම කියන දේවල්වල ලොකූ අඩුවක් තියනවා කියලා මට මේ පුනරුත්ථාපන කදවුරේදී තේරුණා. ඒත් මම දන්නවා මට ආය ඉගෙන ගන්න බැහැ කියලා.
පස්සේ ඔහොම ඉන්නකොට පුනරුත්ථාපනයේ අවසන් කාලයේදී මට හොඳ ගුරුවරියක් හම්බ වුණා. ඇය තමයි මේ ඇස් නොපෙනෙන අයට ඉගෙන ගන්න පුළුවන් කියන දේ මට කියලා දුන්නේ.
ඇය මේ බ්‍රේල් ක්‍රමය ගැන කියා දුන්නත් මට ඒක විශාල ප්‍රශ්නයක් වුණා. ඒකට හේතුව තමයි මට හුරු දකුණු අත මට නොලැබීම. වම් අතත් මගේ හරියටම පණ නැති නිසා බ්‍රේල් ක්‍රමයට ගිහින් මට විශාල ප්‍රයෝජනයක් ලබාගන්න බැරි වුණා. නමුත් මේ එක එක දේවල් ගැන අහන්න ඉගෙන ගන්න ලැබීම නිසා මට ආයෙත් ඉගෙනගන්න ලොකූ ආසාවක් ඇති වුණා. ඔහොම ඉන්න අතරෙදී අපේ පුනරුත්ථාපන කාලය අවසන් වෙලා අප අපේ ඥාතීන්ට බාර දුන්නා.
මේ වෙනකොට මගේ අම්මා තාත්තා හිටියා. නමුත් ඔවුන් මුලතිව් පළාත අතහැරලා යාපනයේ චාවාකච්චේරී මීසාලෙ ප්‍රදේශයට ගිහින් හිටියා. පුනරුත්ථාපනයෙන් පස්සේ මම ගියේ ඒ ගම්මානයටයි.
අපි හින්දු අය වුණත් තාත්තලා ඉතාම ළඟින් ඒ ගම්මානයේ පූජකතුමෙකු අඳුනාගෙන තිබුණා. මගේ ගැන විස්තර අහලා එතුමා තමයි මාව මේ වගේ ආබාධිත අය ඉන්න යාපනේ තැනකට බාර දුන්නේ.
මෙතැනදි මට ආය ඉගෙනගන්න ලැබුණා. බ්‍රේල් ක්‍රමය ඉගෙන ගත්තත් ඒකට වඩා මට විභාගවලට ලියන්න ලැබුණේ සහායක ආධාර ක්‍රමයයි. ඒ කියන්නේ ප්‍රශ්නය ඇහුවම උත්තරේ මම කියනවා වෙන කෙනෙක් ලියනවා. ඒ විදිහට තමයි මම උසස් පෙළ විභාගය සමත් වුණේ.
මේ මධ්‍යස්ථානයේ හිටිය අය මට ගොඩාක් උදව් කළා. ඒ අතරේ හිටිය ඇස් පේන අය තමයි මට පොත් කියවලා දුන්නේ. තේරුම් කරලා දෙන්න අයත් හිටියා. මම කළේ ඒ අවුරුද්දෙම මගෙත් එක්ක විභාගේ ලියන අයට ආබාධිත මධ්‍යස්ථානයට එන්න කියලා පොත් කියවා ගත්තා. ඒ අයත් ඒක ආශාවෙන් කළා. මම ඉතාම හොඳින් උසස් පෙළ විභාගය පාස් වෙලා යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ කලා පීඨයට යන්නට තේරුණා.’’
චන්ද්‍රාමතීගේ කතාව අසාගෙන සිටින විට මගේ මතකයට එකවර නැඟුණේ අපේ පැරැන්නන් ලෝවැඩ සඟරාවෙන් උපුටා ගෙන කී කවියකි.
තිබූ තැනක සොර සතුරන් ගත නොහෙනා
එසැඩ මනා වත් වතුරෙන් වල නොහෙනා
කෝප වුවත් රජ මැතිඳුන් ගත නොහෙනා
උගත මනා ශිල්පයමයි මතු රැකෙනා
අපේ පැරැන්නන් කී මේ කවිය චන්ද්‍රාමතීට හොඳින්ම වලංගුය. ඇගේ දෑස් නොපෙනුණත් ඇය ඉගෙනගත් ශිල්පය නැවත් කිසිවෙකුට සොරාගත නොහැකිය. ඇය උසස් පෙළ සමත් වීමෙන් පසුව යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළත් වී කලා උපාධිය හිමි කරගත්තාය.
යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ තිස් හතර වැනි උපාධි ප්‍රදානෝත්සවය පැවති දෙසැම්බර් මස අට වැනිදා යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ උපාධිය හිමි කරගත් ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන් එක්දාස් තුන්සිය හැට නවයකගේ නාම ලේඛනය කියවද්දී එස්.චන්ද්‍රාමතී ගේ නමද ඒ අතර විය.
ඒ නාමය කියවමින් ලෝගුව පොරවාගෙන සිටි ඇය අතට උපාධි සහතිකය මහාචාර්යවරයා අතින් පිරිනැමුණත් ඒ දසුන සියැසින් දුටු පිරිසට වඩා උපාධි සහතිකයේ ඇති දේ පියවි ඇසින් කියවාගැනීමට නොහැකි වූ චන්ද්‍රාමතීට ඒ සහතිකය ඇගේ ජීවිතයට යළි ඉපදීමට ලද ලියවිල්ලක් වුවාට කිසිදු සැකයක් නැත.
''මට විශ්වවිද්‍යාලයේදීත් යාළුවන් හැම දේටම උදව් කළා. සමහර වේලාවට මට දැනුණා මම ඉන්නේ රෝහලක වගෙයි කියලා. මොකද යාළුවන් මට ඒ තරමටම උදව් කළා.
මට අවශ්‍ය දේම කරලා දුන්නේ එයාලා. ඉතින් මම උපාධිය සමත් වුණා. මම යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ 34 වැනි උපාධි ප්‍රදානෝත්සවයේදී සහතිකය ලබාගෙන ආවට පස්සේ මගේ යාළුවන උපන්දිනයක් සමරනවා වගේ කේක් කපලා එයාලගේ සතුට පළ කළා. ඒ කේක් ගෙඩියේ මගේ නම ලියලා උපාධි ප්‍රදානෝත්සවය ගැන ඒකේ ලියලා ලොකූ දේවල් ගොඩාක් කරලා තියනවා. මම හිතන්නේ යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉතිහාසයේ උපාධි ප්‍රදානෝත්සවයකදී මෙහෙම කේක් කපලා මෙහෙම පිළිගැනීම් කරලා සේරම සතුටෙන් හිටිය දවසක් නැතුව ඇති කියලා මම හිතනවා.
දැන් මගේ අරමුණ තවත් ඉදිරියට ඉගෙනගන්නයි. ඉගෙනගෙන රස්සාවක් කරන්න පුළුවන් වෙයි. එහෙම නැති වුණත් ඉගෙනගත්ත දේ කවදාවත් අහක යන්නේ නෑනේ. ඒක නිසා ඉගෙනගන්නවා.
ඉතින් මේ මගේ ගමන මම තනියම උත්සාහයෙන්ම ආව එකක් නෙමෙයි. මට නෑයෝ ආරක්ෂක අංශ අම්මා තාත්තා යාළුවන් හැම කෙනකුම උදව් උපකාර කළා. ඒවා මට කවදාවත්ම අමතක වෙන්නෙත් නැහැ. අමතක කරන්නෙත් නැහැ. මම කොහොම හරි රටට සේවය කරනවා. එතකොට ඒ අය මගෙන් බලාපොරොත්තු වුණු දේවල් මම ඉෂ්ට කළා වෙනවා.
මගේ ජීවිතේ මට ලොකු දුකක් තියෙන්නේ මගෙත් එක්ක උසස් පෙළට ඉගෙන ගනිමින් හිටිය මගේ අනෙක් යාළුවන් තුන් දෙනාට අපි කතා කරගෙන හිටිය මේ ඉලක්කෙට එන්න බැරි වුණා. ඔවුන් වරින් වර සටන්වලදී මියගියා. ඒක එයාලගේ දෛවය කියලා මම හිත හදාගන්නවා. සංවිධානයේ අය මාව පැහැරගෙන ගිහින් මාව මේ තත්ත්වයට පත් කළත් මම මගේ ඉලක්කය ජයගත්තා ඉතින් මම ඒ ගැන තවත් සතුටු වෙනවා.''
චන්ද්‍රමතීගේ සංවේදී සහ හැඟුම්බර ඒ කතාව අවසානයේදී මම ඇගෙන් විමසා සිටියේ යුද්ධයේදී ඔබ දෘෂ්‍යාබාධිත මෙන්ම ශාරීරික ආබාධිතයෙකු වූ අන්දමටම මේ රටේ දකුණේත් උතුරේත් විශාල පිරිසක් එවැනි තත්ත්වයකට පත් වීම ගැන ඔබේ හැඟීම් කොහොමද ? යනුවෙනි.
''ඒ එකක්වත් මගේ මනසක තිබුණු දෙයක් හෝ අරමුණක් නොවෙයි. මගේ තිබුණු එකම අරමුණ කොහොම හරි හොඳට ඉගෙනගෙන විශ්වවිද්‍යාලයට යනවයි කියන එක. මම අතීතය ගැන හිතලා සිද්ධ වුණු වැරදි ගැන හිතලා දුක් වෙන වාර ගණන අනන්තයි. ඒකයි මම ඒ අතීතය ගැන කවුරුවත්ම අහනවාට මතක් කරනවාට කැමති නැත්තේ. ආය මගෙන් මේ ලෝකේ කිසිම කෙනෙකුට කිසිම වැරැද්දක් වෙන්නේ නැහැ.’’
