පසුගියදා වැලිගම මිදිගම වෙරළ තීරයට ප්‍රදේශවාසීන් වැල නොකැඩී එන්න පටන් ගත්තේ අපූරු සත්වයකු දැක බලා ගැනීමට ය. ජනතාවගෙන් වෙරළ පිරී යද්දී එම ස්ථානයට වැලිගම පොලීසිය, මිරිස්ස වෙරළාරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තු භට පිරිස් මෙන්ම මිරිස්ස වනජීවී කාර්යාලයේ නිලධාරීහුද පැමිණියහ.
රළ පහරට ගල්පරය මතට වැටී සිටි මත්ස්‍යායාගේ ශරීරයේ තැනින් තැන තුවාල කීපයක් දක්නට වූ අතර ඒ සදහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදි මුහුණ දෙන්නට වූයේ ගැටලු සහගත තත්වයකටය. නාවික හමුදාව, වනජීවී නිලධාරීන්, මිරිස්ස වෙරළ ආරක්ෂක නිලධාරීන් හා පොලීසිය එක්ව සතා ගොඩබිමට ගෙනඒම සඳහා උත්සාහයක් ගත්තද සතා මෙල්ල කිරීමට තිබූ අපහසුතාව මත ඒ සියල්ල අසාර්ථක විය. පසුව රළ පහරට සතා ගැඹුරු මුහුදට ගසා ගෙන ගියේය.
මිරිස්ස අඩවි ආරක්ෂක කාර්යාලයේ ප්‍රධාන නිලධාරි ඒ.ටි.ආර්. රවීන්ද්‍ර කුමාර මහතා කියා සිටියේ මෙම සත්ත්වයා විදේශ රටක සිට දිය වැලකට හසුව මිදිගම වෙරළට ගසාගෙන ආ බවට විශ්වාස කරන බවයි. මෙම සත්වයා ඉතාමත් දුර්ලභ ගණයේ සත්වයකු වන අතර ලංකාවේ මුහුදේදී දක්නට නොලැබෙන බව ද ඔහු පැවැසීය.
කිසිදා නොදුටු මෙම සත්වයා පිළිබඳව පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියේ සභාපති ආචාර්ය ටර්නි ප්‍රදීප් කුමාර මහතාගෙන් කළ විමසුමේදී ඒ මහතා දුන්නේ මෙවන් පිළිතුරකි.
සීල් මත්ස්‍යයෙක්
“මෙම සත්වයා ජීවත් වන්නේ දකුණු අප්‍රිකාව, ඕස්ට්‍රේලියාව, නවසීලන්තය ආසන්නයේ මුහුදු තීරවල. මෙම සතා මුහුදු සිංහයකු නොවෙයි. සීල් මත්ස්‍යයෙක්. (Seal Fish) සෞම්‍ය දේශගුණික තත්වයත් තියෙන ධ්‍රැව ආසන්නයේ ශිත වෙරළ තීරවල ජීවත්වෙනවා. මෙම සතාට හිම අවශ්‍යයි. උෂ්ණත්වය වෙනස්වීම මත ඔහු අවශ්‍ය පරිසරය සොයනවා. සමහරවිට පවෙන අයිස් කුට්ටි මත, පාවෙන ලී කොට මත මෙම සත්වයා ඉන්න අවස්ථා තිබෙනවා. එවන් අවස්ථාවක පාවී ආවා වන්නට පුළුවන්. අතරමං වීමකින් අහම්බෙන් තමයි මෙම වෙරළ තීරයට ඇවිත් තියෙන්නේ. ගල්පර මතට පැමිණීම සාමාන්‍යයෙන් සිදුවෙනවා. එවන් අවස්ථාවල අල්ලන්නට යාම, ආසන්නයේ තබා ඡායාරූප ගැනීම, තුවාලවලට ප්‍රතිකාර කිරීම නොකළ යුතුයි. තුවාල ඉබේම සුව වෙනවා. දැල් දමා ගොඩබිමට ගැනීමට උත්සාහ කිරීම නොකළ යුතුයි. ඉන්පසුවත් තැනින් තැන මෙම සතා ගැවසුණ බවට ආරංචි ලැබෙනවා. එම නිසා සතාට කරදර නොකරන ලෙස ඉල්ලීමක් කරන්න කැමතියි. මෙයට පෙර වියට්නාමය, ඉක්වදොරය, මුරිසි දිවයින, ඕමාන් වැනි රටවලට මෙවැනි සතුන් පැමිණි බවට වාර්තා වී තිබෙනවා.”
වසර පුරාම දැඩී ශීත දේශගුණයක් පවතින උතුරු මුහුදු තීරයේ ඇන්ටාක්ටික් නිජබිම කොට ගත් මෙවැනි විශාල සීල් මත්ස්‍යයින් ලංකාවේ කිසිවෙකුත් මීට පෙර දැක තිබුණේ නැත. නමුත් පසුගියදා සුදු පැහැයට හුරු එවැනි විශාල සීල් මත්ස්‍යයෙකු අප රටේ දකුණු මුහුදු තිරයෙන් මතුවූයේ අහම්බෙනි. මේ වන විටත් එම සීල් මත්ස්‍යයා දකුණු මුහුදු තීරයේ තැනින් තැන දිස්වෙමින් පවතින්නේ යළිත් තම නිජබිම කරා යාමට ඌට ඇති අපහසුතාව නිසාය. ලංකාවේදි පළමු වරට දැක ගන්නට හැකි වූ මෙවැනි සීල් මත්ස්‍යයින් පිළිබඳ අප පරිසර විද්‍යාඥයින්ද පළ කරන්නේ විවිධ මතය. දිය රැළකට හෝ හසුවීමෙන් අප මුහුදු තීරය දක්වා පැමිණි මේ සීල් මත්ස්‍යයා මේ වන විට පසුවන්නේ දැඩි වෙහෙසකර තත්ත්වයකිනි. ඒ නිසා අප පරිසර විද්‍යාඥයන් ඉල්ලා සිටින්නේ ඌට කිසිදු හිරහිහැරයක් නොකර නිදහසේ සිටින්නට ඉඩ දෙන ලෙසත්, ඌට තම සුපුරුදු නිජබිම බලා යෑමට කාලය ලබා දෙන ලෙසත්ය.
ඝර්ම කලාපයේ ජීවත්වීම අපහසුයි
අපේ පරිසර විද්‍යාඥයින් පෙන්වා දෙන අන්දමට මෙවැනි සතුන්ට ඝර්ම කලාපිය පරසරවල ජීවත් විම දැඩි අපහසුතාවයක් ගෙන දෙන්නකි. ඔවුන්ට උරුම හිම සහිත ශීත පරිසරය නොමැති වීම පමණක් නොව අප පරිසරය තුළ පවත්නා දැඩි උශ්ණත්වය මෙවැනි සතුන්ට දැඩි හානිකර තත්ත්වයක් උදාවිය හැකි බවට පරිසර විද්‍යාඥයෝ අනතුරු අඟවති. පරිසරවේදි උත්පල අධරංග මහතා වනජීවි දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් හා එක්ව කළ පර්යේෂණයකදි සනාථ කර ඇත්තේ ලංකාවේ මුහුදු කලාපයකින් මීට පෙර මෙවැනි වර්ගයේ මුහුදු සිවුපාවෙකු දක්නට නොලැබුණු බවයි.
මීටර දෙකක් පමණ දිගින් යුතු මේ සීල් මත්ස්‍යයා පසුගිය නොවැම්බර් 20 වැනිදා දිනය පුරාම දකුණේ දළවැල්ල මුහුදු තීරයේ දකින්නට ලැබී ඇති අතර මේ අරුම පුදුම දර්ශනය බොහෝ දෙනෙකුගේ නෙත ගැටී ඇත. අවසානයේ මේ සත්වයා දැක ගන්නට පැමිණි පිරිස පාලනය කරන්නට වනජීවි නිලධාරීන්ට පොලිසියේ සහය ගන්නටද සිදුව ඇත. කෙසේ වෙතත් පසුදින මෙම සත්වයා අතුරුදහන් වී ඇති අතර ඊට දින දෙකකට පසු එනම් නොවැම්බර් 23 වැනි දින මිදිගම මුහුදු තීරයේදි යළිත් මේ සීල් මත්ස්‍යයා නිරීක්ෂණය වී ඇත. ඒ වෙරළ තීරයට කිලෝ මීටර් 20 ක් දුරින් දකුණු පස ගලක් මතට වී නිදහසේ අව්සුව විඳිමින් සිටින දසුනකි. ඒ අවස්ථාව බොහෝ දෙනෙකුට මේ සීල් මත්ස්‍යයා හොඳින් නිරීක්ෂණය කරන්නට හැකි වී ඇත. කෙසේ වෙතත් නාවික හමුදාව බලධාරීන් සමඟ සම්බන්ධ වී මේ සතා අල්ලා ගෙන ඌගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය නිරීක්ෂණය කරන්නට වෙහෙස ගත්තත් එය සාර්ථක වි නැත. මේ දර්ශන වලට සමාජ මාධ්‍ය ඔත්සේ හොඳ ඉල්ලුමක් හිමි වී ඇත.
ඇත් සීල් මත්ස්‍ය‌ෙයක්
කෙසේ වෙතත් සාගර විද්‍යාඥවරියක වන ආශා ඩි වෝස් ඉතා පැහැදිලි හා පුළුල් ආකාරයෙන් මෙම සත්වයා පිළිබඳ විග්‍රහයක් කර ඇත. ඇය මෙම සත්ත්වයා හදුනා ගෙන 
ඇත්තේ ඇත් සීල් මත්ස්‍යයකු (Elephant Seal - Mirounga Leonina) වශයෙනි. ඒ ඌගේ නාසය අලියෙකුගේ හොඬවැලකට සමාන නිසාවෙනි. ඇය පවසන ආකාරයට මෙවැනි සීල් මසුන් ලොව විශාලතම සීල් මත්ස්‍යය වර්ගය වන අතර මොවුන් බොහෝ විට ජීවත් වන්නේ ඇන්ටාර්ක්ටික් ප්‍රදේශවලය. වසරකට දෙවරක් පමණ සිය වර්ගයා බෝ කිරීමට හා තම ශරීරය අලුත් කර ගැනිමට මොවුන් ගොඩ බිමට පැමිණෙති. ආශා පවසන්නේ මෙම සීල් මත්ස්‍යයා බොහෝ විට ඇන්ටාක්ටිකාව අසල එක් කොලනියක් ජීවත් වන්නෙකු විය හැකි බවයි. ඇය පවසන්නේ මෙම සත්වයා කිලෝ මීටර් 6400 ක් පමණ පිහිනා මෙහි පැමිණ ඇති බවත්, බොහෝ විට දිය වැල් මේ ගමන් ඉක්මන් කිරීමට ආධාරකයක් සපයා ඇති බවත්ය. වනජිවි දෙපාර්තමේන්තුවේ චන්න සුරවීර පවසන පරිදි තමන් මේ පිළිබඳව දැනගත් වහාම තමන්ගේ සමිප හිතවතෙකු වන USA හි Marine Mammal Center හි Dr. Claire Simeon ට දැනුම් දුන් බවයි. මෙහිදි එම වෛද්‍යවරයා පවසා ඇත්තේ එම සතා නිදහසේ සිටීමට ඉඩ ලබා දෙන ලෙසයි. එසේම එම වෛද්‍යවරයා පවසා ඇත්තේ ජනතාව සිටිනම් එය මීටර් 10 ක පමණ දුරින් සිටිය යුතු බවයි. මන්ද වෙහෙසකාරී වූ මේ සතාගෙන් යම් හානියක් සිදුවිය හැකි නිසාය. මෙම සතා හොඳ සෞඛ්‍ය තත්ත්වයෙන් සිටි අතර ගමන් වෙහෙස ඌ තුළ තිබී ඇත. ආශා ඩි වෝස් පවසන පරිදි මෙම සත්තු පිහිනීමට ඉතා දක්ෂයෝය. එසේ වුවත් තම පරිසරය අතහැර මෙවැනි දුර ගමනක් පැමිණිම තමන්ටද අදහාගත නොහැකි වුවත් ලංකාවේ මුහුදු තීරයට පැමිණ ඇත්තේ මේ දිගු ගමනේ විඩාව නිවාගැනීමට බවත්ය.
ඕමානයට පැමිණියා
මෙම සතුන් පිළිබඳ අදහස් දක්වන ඇය පවසන්නේ මොවුන් කිලෝ මීටර් දහස් ගණනින් දුර ගෙවමින් ආහාර සොයා ඇන්ටක්ටිකාවට ආසන්න දූපත් වලට සැරි සරන බවකි. එහෙත් මින් පෙර විවිධ අවස්ථාවල විවිධ වර්ගයේ නොහදුන මත්ස්‍යයින් හා සතුන් මෙලෙස ලංකාවේ මුහුදු තීරවලට මෙසේ තනි තනිව පැමණි ඇති මුත් සිල් මත්ස්‍යයකු මෙසේ පැමිණියේ මුල් වරටය.
සමකයට ආසන්න රටවල මෙම සතුන් දුර්ලභ අතර, 1989 වසරේදි ඕමාන් වෙරළට මෙවැනි සතෙකු ගොඩබැස ඇති අතර කණගාටුදායක ලෙස හදුනාගැනීමේ ගැටලු හේතුවෙන් එම සත්වයා මරණයට පත්වී ඇත. ආශා පවසන පරිදි මැඩගස්කර දුපත් වල මෙවැනි සිල් මත්ස්‍යයින් ජීවත් වන අතර එයද ලංකාවට කිලෝ මීටර් 2200 ක් පමණ දුරිනි. මෙම සතුන් කලබලයට පත්වු විට යම් ආකාරයේ ප්‍රචණ්ඩ හැසිරීමක් පෙන්නුම් කළද මෙවුන් අහිංසක සතුන් විශේෂයක් බව ඇයගේ අදහසයි.
ආශා ඩි වෝස් පවසන පරිදි ගෝලීය උශ්ණත්වය මෙම සතුන්ගේ ජීවන පැවැත්මට තර්ජනයකි. අධික ශිත පළාත්වල ජිවත් වන මෙම සතුන්ට ඝර්ම කලාපිය රටවල ජීවත් වීම දුෂ්කර කර්තව්‍යයකි. විශේෂයෙන්ම ලංකාව වැනි ඝර්ම කලාපීය රටවලට ඔවුන්ට හැඩ ගැසෙන්නට කෙහෙත්ම නොහැකිය.
ඇය පවසන පරිදි තවත් පැත්තකින් මෙවැනි සීල් මත්ස්‍යයින් සැතපුම් දහස් ගණනින් ගැඹුරු මුහුදේ දියයට පිහිනා යමින් සතුන් ආහාරයට ගන්නා නිසා ලංකාව වැනි රටවල ජිවත්වීම මෙම සතුන්ගේ පැවැත්මට තර්ජනයකි. පශු වෛද්‍යවරුන් පවසන්නේ මෙවැනි සතුන්ගේ පවත්නා විශේෂත්වයන් නිසාවෙන් මෙම සතුන් ඒ පිළිබඳ හදාරා ඇති විශේෂඥයින්ගේ අවධානය යටතේ මේ සතුන් තාවකාලිකව හෝ සිටිය යුතු බවයි.
ඇල්ලීම හානියක්
අපේ රටේ බොහෝ දෙනා මෙවැනි සතෙකු දැක නැති බැවින් මෙවැනි සතෙකුට යම් හානියක් සිදුවිය හැකි බව විශේෂඥයින්ගේ අදහසයි. මේ නිසා දැල් දමා ඇල්ලීමෙන් හෝ එම සතුන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමට යෑමෙන් මෙම සතාට හානියක් විය හැකි බවයි. මේ නිසා කළ හැකි හොඳම දේ ලෙස ඔවුහු පවසන්නේ මෙවැනි සතුන්ට ආපසු නිදහසේ යෑමට ඉඩ හැරිය යුතු බවයි. ජාත්‍යන්තර මුහුදු නීතීන් හා සත්තත්වයින් සම්බන්ධ පවත්නා නීතීන්ට අනුව මෙවැනි සතුන් අල්ලා ගැනිම හෝ අල්ලා ගැනීමෙන් අනතුරුව වැඩි හොඳට සත්ත්ව උද්‍යාන තුළට භාර දිම නිති විරෝධි දෙයක් වන්නේය.
Monagabay පවසන්නේ මෙවැනි සීල් මත්ස්‍යයකු අසනිප වු විට හෝ තුවාල වූ විට පමණක් මත්ස්‍යාගාරයකට හෝ සත්ත්ව උද්‍යානයක රඳවා තබා ගත හැකි වුවත් ඔවුන්ට මුළු ජීවිත කාලයම එසේ සිටිය නොහැකි බවයි. නිරන්තරයෙන්ම දිය යට කිමිදෙමින් ආහාර සොයා අනුභවයට ගන්නා මෙවන් සතුන්ට ස්ථීර නවාතැනක වෙසෙමින් දෙන ආහාර පමණක් භුක්ති විඳින්න නොහැකිය.
ආශා ඩි වෝස් පවසන්නේ මෙවැනි කරුණු හේතුවෙන් මෙම සතාට නිදහසේ තම මවුබිම සොයා පිහිනා යෑමට අවකාශය සලසා දිය යුතු බවයි. මේ සත්ත්වයා මෙ වන විට අධික වෙහෙසකර තත්ත්වයට පත්ව ඇති හෙයින් ඔහු අසලට නොයා යුතු බවත්ය. එසේ නොවුවහොත් මේ සත්ත්වයා ඉක්මනින් වෙහෙසකර තත්ත්වයට පත්වි මිනිසුන්ව හපා කැමටද හැකියාව ඇති බවයි. DWC අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් චන්දන සූරියබණ්ඩාර මහතා පවසන්නේ මෙම සිල් මත්ස්‍යයා අල්ලා ගැනිම පහසු දෙයක් නොවන බවත්, එසේ කරන්නේ නම් කළ හැක්කේ ඌගේ ජීවිතය කිසියම් අවදානම් තත්ත්වයකට මුහුණ දුනහොත් පමණක් බවත්ය. ඒ නිසා ශීත හිමෙන් මතුව අපේ රටට පැමිණි මේ සුදු ආගන්තුකයාට නිදහසේ මුහුදු ජලයේ කිමිදෙන්න ඉඩ ලබා දෙන ලෙස ඔවුහු ඉල්ලිමක් කරති.
