ප්‍රංසයේ ප්‍රධාන අධිකරණ සංඝනායක, ප්‍රංසයේ ජේතවන මහා විහාරාධිපති මුරුංගාගස්යායේ ඤාණිස්සර නාහිමි
තිස්පස් වසකට වැඩි කලක් තිස්සේ විදෙස්ගත ධර්මදූත මෙහෙවරේ යෙදී සිටින මේ හිමියෝ මැතිවරණ පිළිබඳ තම විදේශ අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ප්‍රෞඪ ඉතිහාසයක් ඇති ශ්‍රී ලාංකියන් හා බෞද්ධයන් වශයෙන් අප මැතිවරණයකින් පසු කටයුතු කළ යුත්තේ කෙසේද යන්න ගැන විවරණයක යෙදෙති.
අපේ රට දුරාතීතයේ පටන් බෞද්ධ සංස්කෘතික පරිසරයකින් යුක්ත වූවකි. ඒ නිසා මෙරට පාලකයන් වූ බොහෝ රජවරුන් කටයුතු කළේ බුදු දහමට මුල් තැන දීමෙනි. තම සතුරාට පවා මෛත්‍රිය පැතිරවීමට ඔවුන් කටයුතු කළේ එහෙයිනි. ශ්‍රී ලංකාද්වීපය එක්සේසත් කිරීම උදෙසා විජිතපුරදී කළ සටනින් අනතුරුව දුටුගැමුණු රජු අතින් එළාර රජු මරණයට පත් විය. එයින් පසුව දුටුගැමුණු රජු තම සතුරාගේ දේහය ගෞරවාන්විතව මිහිදන් කරවා, ඉන් නොනැවතී, එතැනින් යන සියලු දෙනා එයට ගරු කළ යුතු බවට නීතියක්ද පැනවූයේය. බෞද්ධ පෙරහරක් වුව ගමන් කරද්දී සියලු බෙර වාදන නවතා ගමන් කළ යුතු බවටද නියෝගයක් පනවන ලදි.
ඒ අපේ රජදරුවන් අපට ලබා දුන් ප්‍රෞඪ ඉතිහාසගත ගුණධර්මයි.
අපේ රටට නිදහස ලැබීමෙන් පසුව වර්තමානයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය ක්‍රමයෙන් පාලකයන් පත් කරගන්නට කටයුතු යොදා තිබේ. එය ජනතාවගේ ප්‍රජාතතන්ත්‍රීය අයිතිය රැක දීමට සමත් වූවකි. එහෙත් ඒ අගය කළ යුතු ක්‍රියාදාමය සාර්ථක කරගැන්මට අප කටයුතු කර තිබේද?
පශ්චාත් මැතිවරණ අත්දැකීම්
මැතිවරණයකින් පසු අපේ රටේ ජනතාවගේ ප්‍රකෝපකාරි හැසිරීම් අප කොතෙකුත් දැක තිබේ. අපේ රටේ මැතිවරණ ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත් වීමෙන් පසුව සිදු වූ අවාසනාවන්ත සිදුවීම් හමුවේ අප තවමත් ග්‍රෝතික ජනතාවක් සේ ලෝකයා හමු වේ දිස් වේ. ඉතිහාසය පුරා අප මේ අවාසනාවන්ත සිදුවීම්වලට මුහුණ දී තිබේ. නිවාස ගිනි තැබීම්, දේපොළ කොල්ලකෑම්, විරුද්ධ පාක්ෂිකයන්ට කරනු ලබන ශාරීරික හිංසනයක් වැනි ක්‍රියාදාමයන් ම්ලේච්ඡ ජාතිකයන් සේ අප ලෝකයාට පෙන්නුම් කරන්නකි.
මැතිවරණයකින් පසු අප කළ යුත්තේ සියලු දෙනාම එක්ව රට ගොඩගැනීමට අවශ්‍ය පියවර ගැනීමයි. ක්‍රීඩාවක නියැළෙද්දී එක් පිලක් ජයග්‍රහණය කරන අතරතුර අනෙක් පිල පරාජයට පත් වනවා සේම මැතිවරණයකදීද එක් පක්ෂයක් ජය ගන්නා අතර අනෙක් පක්ෂය පරාජයට පත් වේ. එය ලෝක ධර්මතාවයි.
නියම ජයග්‍රහණය
ඒ ධර්මතාවට පිටුපා අපට කටයුතු කළ නොහැකිය. එහෙයින් ජය ගත් පාලකයන් සේම ඒ පාක්ෂිකයන් හා ආධාරකරුවන්ද කළ යුත්තේ තම ජයග්‍රහණය නිහඬව කිසිවකුට හෝ හිරිහැරයක් නොවන සේ භුක්ති විඳීමයි.
අවසන් මැතිවරණ ප්‍රතිඵලයට ගරු කිරීමට සියලු දෙනා ගෞරවාන්විතව කටයුතු කළ යුත්තා සේම එය සාධාරණව පිළිගනිමින් අනෙක් අය සමඟ ගැටලු ගැටුම් ඇති කර නොගත යුතුයි.
පෙර සඳහන් කළාක් මෙන් එළාර රජුට දුටුගැමුණු රජු විසින් කළ ගෞරවාන්විත පිළිගැනීම සේ ඉතිහාසය පුරා අපේ සංස්කෘතියේ පරාජිතයාට පිළිගැනීමක් තිබිණි. එය පරාජිතයාට පමණක් නොව, ඔහුගේ අනුගාමිකයන්ටද තිබිය යුතුය.
ප්‍රංසය ඇතුළු ලොව බොහෝ රටවල මැතිවරණයෙන් පසු ජනතාව තම සුපුරුදු දෛනික කාර්යයන්හි නියැළෙනවා හැරෙන්නට කිසිදු ගැටලු අර්බුද දක්නට නැත.
ප්‍රංසයේ එක් එක් දේශපාලන පක්ෂවලට අයත් කාර්යාල හා දැන්වීම් පුවරු ප්‍රසිද්ධ ස්ථානවල (උදාහරණ වශයෙන්: දුම්රිය ස්ථාන, බස් නැවතුම්පොළ වැනි ස්ථාන අසල) දක්නට ඇත.
ඒවායේ එක් එක් දේශපාලන පක්ෂවලට අයත් පිරිස් දේශපාලන කටයුතුවල නිරතව සිටින අතර, මැතිවරණ සමයේදී බස් රථ, දුම්රිය හෝ වෙනත් කිසිදු පොදු ස්ථානයක මැතිවරණ කතා ජනතාව අතුරින් නොඇසේ. ජනතාටව තම මතය විවිධ මාධ්‍ය ඔස්සේ ප්‍රචාරණය කිරීමට අපේක්ෂකයන් විසින් කටයුතු කරන අතර, ඡන්දය භාවිත කිරීමෙන් පසු -එනම්: එදින පස්වරු 5.00න් පසු- කිසිවකු ඒ ගැන කතාවල යෙදෙන්නේ නැත.
බටහිර දේශපාලන සංස්කෘතිය
ප්‍රංසයේ ඇති පහසුකම් අනුව රාත්‍රී 8.00 වන විට මැතිවරණ ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙන අතර, පසු දින බස් රථවල, දුම්රියේ හෝ වෙනත් පොදු ස්ථානයක මැතිවරණ කතාවක් ඇසෙන්නේ නැත. මේ දේශපාලන සංස්කෘතිය අපට උරුම නොවීම අපේ අවාසනාවකි.
බටහිර ජාතීන්ගේ සංස්කෘතිය අපට ළඟා කර නොගත යුතු බව අප පැවසුවද අප එවන් ගුණාංග අනිවාර්යෙන්ම ළඟා කරගත යුතු වේ. අවම වශයෙන් මැතිවරණයෙන් පසු සිදු වන අවාසනාවන්ත සිදුවීම් හෝ වළක්වාගැනීටම පියවර ගත යුතු වේ.
මැතිවරණයෙන් ජය ගත් අය තමන්ට ජනවරම දුන් ජනතාවගේ අපේක්ෂා ඉටු කිරීමට කටයුතු කළ යුතු අතර ජය ගැන්මට නොහැකි වූ අය කළ යුත්තේ තමන්ට කොතැනක හෝ සිදු වූ අඩුපාඩුවක් හෝ වරදක් හෝ නිසා තමාට ඒ තත්ත්වය අත් වූ බව සිතා ඉදිරියේදී ජය ගැන්මට කටයුතු කිරීමයි.
එසේ නොමැතිව අදූරදර්ශීව කටයුතු කර පරාජිතයාට හෝ ඔහුගේ අනුගාමිකයන්ට හෝ රිදවීමෙන් සිදු වන්නේ නොනවතින ගැටුම් නිර්මාණය වීමකි. එයින් පසු සිදු වන්නේ ‘අසවලා මට බැන්නේය, වධ-හිංසා කළේය, මා පැරදවීය, මට අලාභ හානි කළේය’ යන වෛරය සිතේ පැසවීමයි. එය පසු කලෙක ඔහුට බලය ලැබුණු කළ ඔහුද පෙරළා ඒ නොමනා ක්‍රියාවම කරන්නට පෙලඹවීමක් වනු ඇත. එසේ නොකරන්නේ නම් ඒ හේතුවෙන් වෛරය සංසිඳෙන බව ධම්මපදයේ දැක්වේ. අප කවුරුත් දන්නා පරිදි වෛරයෙන් වෛරය නොසංසිඳෙන අතර, වෛරය සංසිඳෙන්නේ අවෛරයෙනි.
‘නහි වේරේන වේරානි
සම්මන්තීධ කුදාචනං
අවේරේන ච සම්මන්ති
ඒස ධම්මෝ සනන්තනෝ’
ඒ අනුව අප කළ යුත්තේ කිසිදු විටෙක අනෙක් තැනැත්තන්ට රිදවීමෙන් තොරව කටයුතු කිරීමටය. සියලු දෙනාම දඬුවමට බිය බවත් එයින් තැති ගන්නා බවත් ‘සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස ...’ යන ගාථාවෙන් ධම්ම පදයේද දක්වා තිබේ.
ජයග්‍රහණයේ සම-කොටස්කරුවෝ
ඒ නිසා බෞද්ධ සංස්කෘතියකින් හෙබි ශ්‍රී ලාංකිකයන් වශයෙන් අප කළ යුත්තේ සැම විටම අනන්‍යන්ගේ පරාජයේදී තමන් ලද ජය වුවද ඔවුන්ට හිරිහැර නොවන ලෙස භුක්ති විඳීම හෝ ඔවුන්ද එහි සම කොටස්කරුවන් ලෙස යොදාගැනීමයි.
බටහිර විද්‍යාඥයන්, ලේඛකයන් හා විචාරයන් බුදු දහම අගය කරන්නේ එහෙයිනි.
ජෝන් වෝල්ටර්ස් නම් ලේඛකයා බෞද්ධයන් ගැන පවසා ඇත්තේ මෙවැන්නකි: ‘බෞද්ධයෝ තම ආගම වෙනුවෙන් කිසිම විටෙක යුද නොවැදුණහ. 
මිථ්‍යාදෘෂ්ටීන් නැති කිරීම, අන්‍ය ලබ්ධිකයන්ට වධ බන්ධන කිරීම හෝ බලයෙන් තම ආගමට බඳවාගැනීම හෝ කිසි විටෙක සිදු නොවීය. එය නිතර අන් අදහස් ඉවසනසුලු විය. නියම බෞද්ධයන්ට සතුරාගේත් මිතුරාගේත් ජීවිත එකය. හැම දරුණු ක්‍රියාවකින්ම වැළකී සිටිය යුතුය. හොඳම පලි ගැනීමේ මාර්ගය නම් කරුණාවන්ත සිතිවිලිය.’
මැතිවරණය අවසන් වීමෙන් පසු ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා ඇති වුව හොත් එයින් පාඩු සිදු වන්නේ අපටම බව අමතක නොකළ යුතු වේ. අපේ අසල්වාසීන් සමඟ අඬ-දබර වීම හෝ පහර දීම් ආදිය කිසිසේත්ම නොකළ යුතුය. එසේ වුව හොත් අප කිසි සේත්ම බෞද්ධයන් නොවන අතර, ගෝත්‍රික ජනතාව මෙන් බලයට පත් වූ පසු සෙසු ග්‍රෝතිකයන් පලවා හරින්නන් බවට පත් වනු ඇත.
එක්සත් ජාතීන්ගේ විශ්ව ප්‍රකාශනය
1948 වසරේ දෙසැම්බර් මස 10 වැනිදා එක්සත් ජාතීන්ගේ මූලික මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනයේද ජනතාවගේ දේශපාලන මත දැරීමේ නිදහස, ආගම ඇදහීමේ නිදහස වැනි කරුණු පැහැදිලිව දක්වා තිබේ. අප සැමවිටම ඒ නීතිය පිළිගත යුතුය.
අධිරාජ්‍යයක් ගොඩනැඟීමට කටයුතු කළ අශෝක රජු අවසානයේ එය අතැර දමා ධර්මයම නියම අධිරාජ්‍යය බව හඳුනාගෙන ‘ධර්මාශෝක’ වූ අතර, මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජුටද අවසානයේ අධිරාජ්‍යයක් ගොඩනැඟීම නවතාදමන්නට සිදු වූ බව අප අමතක නොකළ යුතුය.
මෙනයින් ධාර්මික බවින් තොරව අපට කිසිදු ජයග්‍රහණයක් කරා ගමන් කළ නොහැකිය. ඒ නිසා ජනාධිපතිවරණයක් පවත්වන මේ අවස්ථාවේ අප කල්පනා කළ යුත්තේ මෙයින් ජය ගන්නා අපේක්ෂකයා කවරකු වුවත්, ජය ගන්නා පක්ෂය කුමක් වුවත් සෙසු පක්ෂවල අපේක්ෂයන්ට හෝ අනුගාමිකයන්ට හෝ පාක්ෂිකයන්ට හෝ කිසිදු ආකාරයක තාඩන-පීඩන, හිංසා සිදු නොකර සිටීමට කටයුතු කළ යුතු බවයි.
අප සැම මැතිවරණය ජය ගත්තා වන්නේ එවිටය.
සේයාරුව - ෂාන් රඹුක්වැල්ල
