බොහෝ දෙනා සිරිපා වන්දනා වාරය මාස හයක් ලෙස විශ්වාස කළ ද, සත්‍ය ලෙසම සිරිපා වාරය පවතින්නේ වසරේ දොළොස් මසින් පස් මසක් පුරාවට පමණි. නමුත් ඒ පස් මසෙක කාලයට පුන් පසොළොස්වක දින හයක් ඇතුළත්ය. එම විස්තර කිරීමට අනුව මෙවර සිරිපා වාරය සැලකුවහොත් එය ඇරඹුණේ පසුගිය වසරේ දෙසැම්බර් 22 දාට යෙදුණු උඳුවප් පසොළොස්වක පොහොයෙනි. එම වන්දනා වාරය අවසන් වීමට නියමිතව ඇත්තේ මේ වසරේ මැයි මාසයේ 18 දා යෙදෙන වෙසක් පුන් පොහෝදාය. ඒ අනුව සිරිපා වාරය පවතින සත්‍ය දින ගණන එකසිය හතළිස් හතකි.
සිරිපා වන්දනා වාරය ඇරැඹෙන්නේ සිරිපා මළුවට බොහෝ දුරින් පිහිටි පැල්මඩුල්ලේදී සිදු වන චාරිත්‍රවාරිත්‍ර ගණනාවකින් පසුවය. සිංහල නරපතියෙකුගෙන් ශ්‍රී පාදස්ථානයට ලැබුණු අවසාන සන්නස වන “කුට්ටාපිටිය තඹ සන්නස”ට අනුව පැවරුණු රාජකාරි අනුව, එම පරපුරුවල දායකත්වයෙන් එම චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර සිදු කළ යුතු වුවද අද දවසේ ඒවා කෙරෙන්නේ වැටුප මුල් කරගනිමිනි. පත් වන ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති හිමියන්ගේ රුචිකත්වය අනුව එම රාජකාරි සඳහා තෝරා ගැනෙති.
“දැන් රාජකාරිකාරයෝ හොයන්න නෑ… මැණික් ගැරීම, ගොවිතැන වගේ එයාලගේ රස්සාත් එක්ක ශ්‍රීපාදෙ වැඩවලට එන එක මඟහැරිලා ගිහින්…. නින්දගම් නම් තාමත් එහෙමම තියෙනවා… අතීතයේ හිටි ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති ස්වාමීන් වහන්සේ තමන්ගේ පත්වීම්වලින් පස්සේ රාජකාරි කරුවන්ගේ සේවය අඛණ්ඩව ලබා නොගැනීම වගේ හේතුත් මේ තත්ත්වය ඇති වෙන්න බලපාලා තියෙනවා..”
රාජකාරිකරුවන් මඟහැරි යෑම ගැන විමසූ විට ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති ස්වාමීන් වහන්සේත්, පළාබද්දල තිලක් මහතාත් දැක්වූ අදහස් වල සම්පිණ්ඩනය එබඳුය.
අතීත රජ දවස වන්දනා වාරය අවාරය නොසලකා ශ්‍රීපාදයේ පූජා වස්තූන් වසර පුරාම උඩමළුවේ තැන්පත් කර තිබී ඇත. කිරිඇල්ලේ ඥාණවිමල හිමියන් ලියූ සබරගමු දර්ශන කෘතියේ සඳහන්ව ඇති පරිදි සීතාවක රාජසිංහ රජ සමයේදී සිදුවූ භික්ෂු සංහාරයත් සමඟ ශ්‍රීපාදයේ අයිතිය බෞද්ධ ස්වාමීන් වහන්සේගෙන් ගිලිහී හින්දු ආඬීන් අතට පත්ව තිබේ. මේ තත්ත්වය ගැන සපරගමු දර්ශන කෘතියේ පෙරවදනෙහි සටහන් තබා ඇත්තේ මෙලෙසය.
තම තමන්ගේ ශක්ති ප්‍රමාණයෙන් සිරිපා මළුව සැරසීමත් , රන් - රිදී- මුතු - මැණික් ආදියෙන් පාද පද්මය පිදීමත්, කෝඩුකාරයන් අද මෙන්ම එදාත් සිරි පතුලට නළල තබා වැඳීමත් ස්වදේශික - විදේශික වන්දනාකරුවන් අතර චාරිත්‍රයක් වශයෙන් පැවති බව සිරිසඟබෝ විජයබා- කීර්ති ශ්‍රී නිශ්ශංක දෙ රජුන්ගේ ශිලා ලිපිවලින් හා රන් කලන් දහස ( රාත්තල් 17 ) ක් හා රිදී කලන් පන් දහස ( රාත්තල් 55 ) ක් පාද පද්මයට පූජා කිරීම විස්තර වන චීන ශිලා ලිපියෙනුත් පෙනේ. ශ්‍රී පාදස්ථානය සතුව පැවති මේ වස්තු සම්භාරය සීතාවක රාජ සිංහ රජු ( 1581-1593 අතර දී )මෙම සිද්ධස්ථානය ආඬි පකීර්ලාට පැවරීමෙන් පසු දෙමළුන් අතට පත්වන්නට ඇත. ඊට අවුරුදු 171කට පසුව කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු ස්වකීය රාජෝද්‍යයෙන් සවැන්නෙහි ( 1752 ) නැවතත් ශ්‍රී පාදස්ථානය සපරගමුවේ වේහැල්ලේ සඟ පරපුරට පූජා කරණ විට පර්වතයත්, පා සටහන හැර කිසිවක් ඉතිරිව තිබුන බවක් නොපෙනේ.
1752න් පසු සමයේදී සිරිපා වාරයේ උඩමළුවේ පුද පෙත් ලබන දෙවි පිළිරුව ඇතුළු පූජා භාණ්ඩ අවාරයේදී ශ්‍රී පලාබද්දල ශ්‍රීපාද විහාරයේ තැන්පත් කර තිබේ. ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති ධුරයෙන් පිදුම් ලබන ස්වාමීන් වහන්සේ නිසැකවම ශ්‍රී පලාබද්දල ශ්‍රීපාද විහාරයේත්, පැල්මඩුලු රජමහා විහාරයේත්, ගල්පොත්තාවෙල රජමහා විහාරයේත් විහාරාධිපති ධුරයට පත් වීම සම්ප්‍රදායකි. සිරිපා වාරයේදී පලාබද්දල විහාරයේ දී ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති හිමියන්ගේ තාවකාලික වාසස්ථානය වන්නේ පලාබද්ගල රජමහා විහාරයයි. නිල ආරාමය වන්නේ ගල්පොත්තාවල පන්සලයි.
එනිසා උඩමළුවේ පවතින පූජා භාණ්ඩ පලාබද්දල විහාරයේ තැන්පත් කිරීමේ දී ආරක්ෂාව ගැන කිසිදු ගැටලුවක් මතු නොවිණි. එහෙත් ගැටලුව මතු වූයේ 1935 දීය. 1913 දී ශ්‍රීපාදස්ථානයේ අධිපති ධුරයට පත් වෙන රඹුක්පොත ශ්‍රී පඤ්ඤාසාර හිමියන් 1934 දී අපවත් වීමෙන් පසුව වේහැල්ලේ සඟ පරපුර විසින් මොරොන්තුඩුවේ ධම්මානන්ද හිමියන් ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති ධුරය සඳහා නම් කරන ලදි. එහෙත් වේහැල්ලේ සඟ පරම්පරාවේම ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවකට අයිතිවාසිකම් කියන ඌරාපොළ රතනජෝති හිමියන් එම පත් කිරීමට එරෙහිව නඩු මඟට බැසීම නිසා 1954 දක්වාම ශ්‍රීපාදය ගිහි භාරකරුවෙකු යටතේ පාලනය විය.
එවිට අවාරයේදී උඩමළුවේ පවතින පූජා භාණ්ඩ මොරොන්තුඩුවේ හිමියන් වැඩ වාසය කළ පලාබද්දල විහාරයේ තැන්පත් කිරීම ගැටලු සහගත දෙයක් වන බැවින් ගිහි භාරකාරත්වයට පත් වූ සිඩ්නි එල්ලාවල මහතා විසින් එම පූජා භාණ්ඩ වේහැල්ලේ සඟ පරපුරටම අයත් ගල්පොත්තාවෙල කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජමහා විහාරයේ තැන්පත් කරන ලදි.
කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු විසින් කරවූ ගල්පොත්තාවෙල විහාරය පිහිටියේ කුට්ටාපිටිය නින්දගමේ බස්නාහිර කාර්තුවේ කෙළවරකය. වත්මන් සීමා මායිම් අනුව නම් පැල්මඩුල්ල ගන්කන්ද ජාතික පාසල ආසන්නයේය. විහාරස්ථානය සෑදීමට පෙර රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයට ගෙන යනු පිණිස නින්දගමේ ආදායම් ගබඩා කරන්නට ඇත්තේ මෙම ස්ථානයේ බවට විශ්වාස කෙරේ.
අද ‘ශ්‍රී පාද පන්සල’ නමින්, එසේත් නැති නම් ‘ගල්පොත්තාවෙල’ විහාරය නමින් භාවිතයට පැමිණ ඇත්තේ එකල කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු විසින් කරවන ලද එම ‘කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජමහා විහාරස්ථානය’ යි.
නඩු කටයුතු අවසන් වීමෙන් පසුවද වසර විස්සක් තිස්සේ නිර්මාණය වූ සම්ප්‍රදාය වෙනස් නොවී අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන එන්නට කටයුතු යෙදුණු අතර ඉන් පසු අද දක්වාම සිරිපා වන්දනා වාරය ඇරැඹෙන්නේ ගල්පොත්තාවෙල සිට සිදු කෙරෙන “දෙවි හාමුදුරුවන් වැඩම වීමේ” පෙරහරිනි.
මුල් යුගයේදී පෙට්ටගමක බහා තිබූ පූජා භාණ්ඩ සුදු ඇඳුමෙන් සැරසුණු තේවාකරුවන් විසින් හිස මත තබාගෙන පලාබද්දල හරහා සිරිපාදයට වැඩමවා තිබූ අතර පසුකාලීනව ගමන් පහසුව අරමුණු කරගෙන එම පූජා භාණ්ඩ රැගෙන ගොස් ඇත්තේ හැටන් පාරෙනි. 1980 දශකයේ අග භාගයේ රටේ පැවැති අවිනිශ්චිත තත්ත්වයන් සහ වෙනත් හේතු එයට බලපාන්නට ඇතැයි අනුමාන කළ හැකි අතර 2011දී පත්වූ නව ශ්‍රීපාදාස්ථානාධිපති හිමියන් ශ්‍රීපාද වාරය ආරම්භ කිරීම සමස්ත සබරගමුවටම දැනෙන මහා උත්සවයක් ලෙස සංවිධානය කිරිම නිසා 2013 සිට හැටන් පාරෙන් පමණක් නොව, පලාබද්දල සහ බළංගොඩ පාරෙන්ද පූජා භාණ්ඩ උඩමළුවට වැඩම කිරීම සිදුකෙරේ.
“1970 ගණන් වල නායකත්වයට පත්වෙච්ච බටුගෙදර හාමුදුරුවන්ගේ කාලෙදි, පිරුවටයෙන් ඔතපු පූජා භාණ්ඩදායකයන්ගෙන් ලැබෙන 404 කාර් එකක හරි මයිනර් කාර් එකක පටවගෙන රත්නපුරේ ඉඳන් යන හැටි අපි දැකලා තියෙනවා…” අපත් සමඟ එසේ පැවැසූයේ ප්‍රාදේශිය සභා මන්ත්‍රීවරයෙකු වන පලාබද්දල පදිංචි තිලක් මහතාය.
මහ සමන් දේවාලය තරම් ඉපැරැණි දේවාලයක් නොවූවද, ගල්පොත්තාවෙල පන්සලේ සමන් දේවාලයක් තිබේ. උඩමළුවෙන් රැගෙන එන පූජා භාණ්ඩ තැන්පත් කර තබන්නේ එහි ඇතුළු කුටියකය. වාරවසානයේදී රැගෙන විත් ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති හිමියන්ගේ සහ ගිහි භාරකාරත්වයේ අධීක්ෂණයෙන් එහි තැන්පත් කෙරෙන පූජා භාණ්ඩ යළි එළි පහළියට ගනු ලබන්නේ එම වසරේ උඳුවප් පසළොස්වක දිනට දෙදිනකට පෙරදීය.
බොහෝ දුරට එදින සවස්වරුවේ මෙම නැකැත උදා වන අතර, එම අවස්ථාවට වේහැල්ලේ සඟ පරපුරට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේ ද, සබරගමුවේ සහ සෙසු ප්‍රදේශවල පිහිටි මල්වතු පාර්ශ්වීය විහාරස්ථානවල ස්වාමීන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ සංඝරත්නයද, රාජ්‍ය නිලධාරීන් ඇතුළු ප්‍රභූවරු ද සහභාගී වෙති. එම අවස්ථාවට සහභාගී වන්නට පුරාණ චාරිත්‍රානුකූලව සම්බන්ධ වන තවත් එක් ප්‍රභූවරයෙක්ද වෙයි. ඒ සමන් දෙවියන්ටත්, සමනොළ ගිරටත් පවතින තමන්ගේ වර්ගයාට ඇති අයිතිවාසිකම සිහිපත් කරනු පිණිස විලඳ මීපැණි පූජා රැගෙන එන දඹානේ වැදි නායකයාය.
පළමුව ගල්පොත්තාවෙල විහාරයේ ත්‍රිවිධ චෛත්‍යය භේරී නාදය, සබරගමු නැටුම්, ප්‍රාදේශිය කොඩි පෙරටු කොටගත් පෙරහරකින් පැදකුණු කොට තෙරුවන් වැඳ පූජා ගන්නා රාජකාරීකරු සහ තේවාව භාර කපු මහත්වරු පූජාවස්තුවල පැවිදි භාරකරුවන්ද සමඟ දේවාලය ඉදිරිපිටට පැමිණෙති. ඒ සඳහා අඩ හෝරාවකට ආසන්න කාලයක් ගතවේ.
නියමිත වේලාවට ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති ස්වාමීන්වහන්සේ විසින් දේවාලයේ ප්‍රධාන දොරටුව විවෘත කරයි. ඉන් පසු පෙරහර දේවාල පරිශ්‍රයට ඇතුළු වේ. පෙරහරේ පැමිණි ශිල්පීන් සහ කොඩිකරුවන් ශාලාවේ සිය ශිල්ප ඉදිරිපත් කරද්දී සුවඳපැන්, සුවඳ දුම්, ආලෝක පූජා රැගත් රාජකාරීකරුවෝ ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති හිමියන්ගේ මඟ පෙන්වීමෙන් දේවාලයේ ඇතුළු කුටියට පිවිසෙති.
අනතුරුව ඇතුළු කුටියට පිවිසෙන වැදි නායකයා සමන් දෙවි පිළිරුවට විලඳ මීපැණි ඇතුළු පූජා සිදු කරයි. ඉන්පසුව දේවාලයේ ඉදිරියේ ඇති ඵලකයක් මත උඩමළුවට රැගෙන යනු ලබන පූජා භාණ්ඩ නිසි ගෞරවය ලැබෙන පරිදි තැන්පත් කෙරේ. සෙසු ප්‍රභූන්ට වන්දනාව සඳහා අවසර ලැබෙන්නේ ඉන්පසුවය.
එම වතාවත් අවසන් වීමෙන් පසුව රාත්‍රී හතට පමණ සර්වරාත්‍රික පිරිත් දේශනය ඇරැඹේ. එය අවසන් වන්නේ පසු දින අලුයම නැකැත් වේලාවට ආසන්නවය. මේ අතරතුර කාලයේදී සමන් දේව පිළිරුව දැක, වැඳගැනීමේ අවස්ථාව බැතිමතුන්ට උදාවේ. සිරිපා නැඟගන්නට අපහසු රෝගියෝ, වැඩිහිටියෝ, ආබාධිතවෝ තමන්ට ලැබුණු ස්වර්ණමය අවස්ථාවක් සේ සලකා සමන් දෙවියන් වැඳ ගන්නට මේ ස්ථානයට පැමිණෙති. ඔවුන් වෙනුවෙන් තාවකාලික වෙළඳ සල්ද, දන්සල්ද, සල්පිල්ද සැකසී පැල්මඩුල්ල නගරයම එදින උත්සවශ්‍රීයක් ගනී.
සෙත් පිරිත් දෙසුමෙන් පසු අලුයම් කාලයේදී භික්ෂූන් වහන්සේ සමන් දෙවිඳුන්ට පුණ්‍යානුමෝදනා කරති. ඉන් අනතුරුව ශ්‍රීපාදස්ථානයේ භාරකාර කපු මහතා විසින් කෙරෙන විශේෂ පූජාවක් හා යාතිකාවකි. එහිදී, ශ්‍රී පාද වන්දනා සමය ඇරැඹිය යුතු කාලය පැමිණ ඇති බවත්, ඒ සඳහා සුමන සමන් දිව්‍ය රාජෝත්තමයන් සමන් ගිරට වැඩම විය යුතු බවටත් ගෞරව බුහුමනින් යුතුව ආරාධනා කෙරේ.
එම ආරාධනාවෙන් පසු සමන් සුරිඳුගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ, ශ්‍රී සම්බුද්ධත්ව ශාසනයත්, රටත්, ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති නායක ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ සියලු කාර්ය මණ්ඩලයත්, වන්දනාව සඳහා පැමිණෙන ජනතාවත් සියලු අතුරු අන්තරාවලින් ආරක්ෂා කර දෙන ලෙසය. එම කටයුතු අවසන් වීමෙන් පසු දෙවි හාමුදුරුවන් වැඩම කරන පෙරහර ගල්පොත්තාවෙල රජමහා විහාරයෙන් ගමන් ආරම්භ කෙරේ.
සමනොළ සිරිපා වරුණේ ලිපි පෙළට අන්තර්ගත විය යුතු යැයි සිතන ඔබ දන්නා ආශ්‍රිත කරුණු සහ සැඟවුණු චමත්කාරයන් වේ නම් [email protected] ලිපිනයට දන්වන මෙන් කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමු.
(මෙම ගවේෂණය සඳහා අවසර ඉඩහසර ලබාදුන් ශ්‍රීපාදස්ථානාධිපති බෙංගමුවේ ධම්මදින්න නාහිමිපාණන්ට සහ සියලු පහසුකම් සපයා දුන් ශ්‍රීපාදස්ථානයේ සම්බන්ධිකරණ ලේකම් උපාලි උදයකුමාර මහතාට)
දෙවි හාමුදුරුවන් වැඩමවන පෙරහරේ වගතුග - ලබන සතියේ
