මෙය උසාවි කතාවකි. එහෙත් නඩු හබයක් නොවේ. අධිකරණය දවසේ ආරම්භයේ එ දිනට නියමිත නඩු සියල්ල පාර්ශ්වකරුවන් සමඟ විවෘත අධිකරණය ඉදිරියට කැඳවයි. එකී කැඳවීම් අනුව පළමුවෙන් විභාගයට නියමිත නඩු එකින් එක කැඳවනු ලැබේ. නඩු විභාග කිරීමට අවශ්‍ය පැමිණිල්ල විත්තිය මෙන්ම සාක්‍ෂිකරුවන් පැමිණ සිටීනම් සහ වෙනත් කරුණු සපුරා තිබේ නම් නඩු විභාගය සඳහා නියම කරති. නඩු දිනයේ සහ පසුගිය නඩු දිනවල අධිකරණය මඟහැර සිටියවුන් පිළිබඳ අවශ්‍ය පියවර ගෙන නියෝග නිකුත් කෙරෙයි. අනතුරුව පසුව විභාගයට ගන්නා බවට දැනුම් දෙයි. ඊළඟට කැඳවීම් නඩුය. කැඳවීම් නඩු යනු එ දිනට විභාගයට නියම නො කළ නඩුවේ.
මෙසේ විභාගයට නියම කරන ප්‍රමාණය අධිකරණයෙන් අධිකරණට වෙනස් වේ. නඩුවක් විභාගය පිණිස ආරම්භ කළ පසුව සාක්‍ෂි විමසීමේදී නඩුව ගමන් කරන දිසාව කල් තබා තේරුම් ගත නො හැකිය. නඩුව අතර මතුවන නීති තර්ක නිසා සමහර විට, නඩුවේ පාර්ශ්වයන් අධිකරණයෙන් පිටතට යවා පැය ගණන් තර්ක කරනු දැකිය හැකිය. සමහර විට සාක්‍ෂිකරුවන් ලෙඩ විය හැකිය. වෙනත් හේතුමත සාක්‍ෂි දිය නොහැකි තත්වයන්ට මුහුණ පෑමට බැරි නැත. බොරු සාක්‍ෂි දීම වැනි අවස්ථාවල කාලය කළමනාකරණය කර ගැනීම අපහසු වේ. මෙවැනි අවස්ථාවක නඩු කල් තැබූ විට, විභාගය සඳහා පොරොත්තු ලේඛනයක් අවශ්‍ය වේ. එසේම පිට උසාවි වලින් පැමිණෙන නීතිඥයන් ප්‍රමාණය වැඩි වූ දිනවල බොහෝ නඩු සාක්කියක් දෙකක් ගෙන කල් තැබෙයි. තවත් විස්තර කරයි නම් ඇසිය හැකි නඩු ප්‍රමාණයට වඩා නඩු කිහිපයක් පසුව ගැනීම පිණිස කැඳවනු ලැබේ. මේ විස්තර කිරීමට අමතරව සමහර විට එකම නඩුවක් විමසීමට තීරණය කර අන් සියලු නඩු කල් තබන අවස්ථාද නැතිවා නොවේ.
මේ දීර්ඝ විස්තරය කරන්නේ උසාවි කාර්ය පරිපාටිය තේරුම් ගැනීමට පහසුවනු පිණිසය.
මේ විස්තර කරන අත්දැකීම මහනුවර මහාධිකරණයට සම්බන්ධය. එකල මහාධිකරණ විනිසකරු සුසන්ත ලේකම්වසම් මැතිතුමාය. විනිසකරු ලේකම්වසම් ගැන මතක හිටින සිද්ධි බොහෝ ය. එක් දිනක විනිසුරුතුමා විනිසුරු අසුනට පැමිණියේය. සුළු මොහොතකින් මා වෙත ලැබුණ පණිවිඩයකි. ඒ මට දකුණු පසින් සිටින නීතිවරයාගේ නම කුමක්ද? යන්නය. පිට පළාතකින් පැමිණි එතුමාගේ නම මමද නොදැන සිටියෙමි. මම ඔහුගේ නම විමසා ඇසූ කෙනා දැනුවත් කළෙමි. එපමණකි.
එක් නඩුවක් කැඳවනු ලැබීය. ඒ සමඟ එතෙක් මා පවා නම නොදැන සිටි නීතිඥවරයා නැගිට තමන් විත්තිය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින බව ගරු අධිකරණයට දැන්වීය. නඩුව පිළිබඳ කරුණු විමසන අතර, විනිසකරු ලේකම්වසම් අර නීතිඥවරයාගේ නම කියා යමක් විමසීය. එපමණකි. එදින අධිකරණය දිවා ආහාරය පිණිස කල් තැබූ අවස්ථාවේ අර නීතිඥවරයාගේ නම විමසා සිටි අධිකරණ සේවකයාගෙන් ඒ ගැන විමසීමි.
“අපේ සර් කැමතියි නීතිඥ මහ්ත්තයලාට නම කියලා කතා කරන්න.” මෙවැනි සිද්ධි කිසිවිටෙක මගේ මතකයෙන් බැහැර නොයයි. මෙහිදී තවත් මහාධිකරණ විනිසුරුවරයෙකු මට සිහිපත් වේ. එතුමා පසුව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසකරුවෙකු ලෙස පත්ව ගියහ. ඒ විනිසුරුතුමා කිසිවිටෙක නිතිපතා මහනුවර මහාධිකරණයේ පෙනී සිටින ජනාධිපති නීතිඥවරුන්ට හෝ නම කියා ආමන්ත්‍රණය කරන්නේ නැත. එතුමා කාටත් කතා කළේ නීතිඥ මහත්තයා යනුවෙනි. මේවා චරිත ලෙස සිහි තබා ගැනීම මගේ ස්වභාවය විය. මේ ලියන්නේ එවැනි අත්දැකීම්ය.
ලේකම්වසම් හිටපු විනිසුරුතුමා අධිකරණය ආරම්භයේ තමන් විසින් විභාග කිරීමට ගන්නා බවට තීරණය කළ නඩුවලින් සමහරක් දිවා විවේකයට අධිකරණය කල් තැබීමට පෙර නැවත කැඳවා වෙනත් දිනයන් සඳහා කල් දැමීම සිරිතක් ලෙස කරනු මම නිරීක්‍ෂණය කර ඇත්තෙමි.
වරක් අධිකරණයෙන් පිටස්තර තැනකදී එතුමා හමුවූ අවස්ථාවක මම මේ ගැන විමසා සිටියෙමි.
“නඩු වැඩි ගාණක් විභාගය පිණිස නියම කරන්නේ කාලයට වටිනාකමක් දෙන්න. ඒ වුණත් ලන්ච් කිට්ටු වෙනකොට තේරෙනවා එදා දවසට යන්න පුළුවන් දුර. එහෙම අවස්ථාවල මම බලනවා නඩුවට පැමිණි පාර්ශ්ව කරුවන් පැමිණි පළාත් කොහෙන්ද කියලා. මම මධ්‍යම පළාතේ හුඟක් තැන්වල වැඩ කරලා තියෙනවා. ඒ ප්‍රදේශවල ගමන් පහ ගැන මම දන්නවා. හසලක ලග්ගල දඹුල්ල ඉනාමලුව වාගේ පළාත්වලින් එන මිනිස්සුන්ට දෙක පහු වුණොත් නුවරින් ආපසු යන්න බස් නැහැ. මම ඒ වාගේ පළාත්වල මිනිසුන් සම්බන්ධ නඩු දිවා විවේකයට පෙර කල් දාලා මිනිසුන්ට යන්ට අරිනවා.” මම ඔහු දෙස බලා සිටියෙමි.
ගිය සතියේ මොනරාගල ගියෙමි. ඒ අතර, මට මොනරාගල අධිකරණයේ පෙනී සිටින නීතිඥවරියක මුණ ගැසිණ. සාමාන්‍ය පරිදි කතා කර වෙන තොරතුරු මොනවාද විමසීමි.
“මේ දවස්වල නම් කියන්න දෙයක් නැහැ. පහුගිය කාලේ සමහර සර්ලා අපට දුන්න වදේ නම්...... අනේ මන්දා.” ඇය සිය වෘත්තිය ජීවිතය ගැන සිහිකර එසේ කියා සිනාසිණ. ඇය සර්ලා කීවේ විනිසකරුවන්ටය. එය මට අලුත් අත්දැකීමක් නොවේ.
මෙහිදී මහාධිකරණ විනිසකරු ලලිත් ඒකනායක මහතා සිහිපත්වේ. මා එතුමා හමුවේ මුල් වරට පෙනී සිටියේ 2001 මැතිවරණ සමයේය. එවකට එතුමා දඹුල්ල මහේස්ත්‍රාත් ලෙස සේවය කළේය. මහනුවර මහේස්ත්‍රාත් ලෙස සේවය කරන අතර, මහාධිකරණය ආදී වෙනත් අධීකකරණවල නඩු කටයුතු යෙදී ඇති නීතිඥයන් පෙනී සිටින නඩු පළමුව කැඳවා ඔවුන් නිදහස් කරන තරමට මිනිස් මහිමයෙන් අනූන විය. ජනතාව නිශ්ශබ්ද කළ විවෘත අධිකරණයන්හි පැතිරුණු මිනිස් මහිම ද අපට ඉඳහිට කියවිය හැකිය.
චන්ද්‍රසිරි සෙනෙවිරත්න
