“නකල්ස් වකරැලි මැඩියා” ලංකාවට ආවේණික අලුත්ම සත්ව විශේෂයයි. මහනුවර සහ මාතලේ දිස්ත්‍රික්ක වල හෙක්ටයාර 21000ක් පුරා ව්‍යාප්තව පවතින සුවිශේෂී ලෝක උරුම පරිසර පද්ධතියක් ලෙස නකල්ස් රක්ෂිතය හැඳින්විය හැකිය. සුදු ජාතිකයන් විසින් එහි පිහිටි කඳුමුදුන් වල හැඩය නිසා ‘නක්ලස්’ යනුවෙන් හැඳින්වූවද අතීත ලාංකිකයාට මේ සම්පූර්ණ වන ගොමුව පොදුවේ “දුම්බර වනපෙත” ම විය.
සිරිපා හිමය සේම මනුෂ්‍ය ක්‍රියාකාරකම් අවම මට්ටමක පවතින මෙම වනපෙත තුළ තවදුරටත් අනාවරණය නොවු රහස් බොහෝය. එහි උස් කදුමුදුන් වල පවතින ජෛව විවිධත්වය සහ පාරිසරික ලක්ෂණ කෙරෙහි පාරිසරික විද්‍යාඥයන්ගේ නිබඳ සැලකිල්ලක් සහ අවධානයක් යොමු වන්නේද තවදුරටත් යොමු විය යුත්තේ ද ඒ නිසාය.
එවකට පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ගවේෂණ කණ්ඩායමක් වූ ගයානි සෙනෙවිරත්න, ප්‍රදිප් සමරවික්‍රම, නයන විජයතිලක, කැළුම් මනමේන්ද්‍රාරච්චි, ගයාන් බෝවත්ත, ශිරෝමි සමරවික්‍රම සහ මාධව මීගස්කඹුර යන පිරිස නකල්ස් වනපෙතේ පිහිටි ඉහළ කඳුකර ප්‍රදේශයන්වලට පිවිසියේ පෙර සැලසුම් කළ ජෛව විවිධත්ව පර්යේෂණ ගණනාවක් උදෙසාය. 
වනාන්තරයේ උස් කඳුමුදුන්වල සැකසූ කූඩාරම්වල කල් ගතකරමින් නිරතුරු වැටෙන පින්නටත්, හදිසියේ කඩා හැලෙන වැස්සටත් අසුවෙමින් ඔවුන් දින ගණනාවක් පුරා රූරා හැලෙන දිය කඩිති වලත්, නොඉඳුල් වන ගොමු තුළත් සිය සෛද්ධාන්තික විෂය දැනුම ප්‍රායෝගික ක්‍රියාකාරකම් වලට යොමු කළේ නොසැලෙන අධිෂ්ඨානයෙනි.
ඒ අධිෂ්ඨානය සඵල කර ගනිමින් මෙරට ජෛව විවිධත්වයේ වටිනාකම යළිත් ලෝකයට පෙන්වා දෙන්නට හැකි සත්ව සහ ශාක විශේෂ ගණනාවක දත්තද රැගෙන යළි පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය කරා එන්නට ඔවුන්ට හැකියාව ලැබිණි. ඒ වසර දෙකකට අධික ක්ෂේත්‍ර පරීක්ෂණවලින් පසුවය.
“අපි කණ්ඩායමක් විදියට වසර ගණනාවක් නකල්ස් කැලේ ඇතුළේ පර්යේෂණ කළා… මීට කලින් “දුම්බර කුරු බෝදිලිමා” කියන කටුසු විශේෂය හොයගත්තේ මමත් ඇතුළත් පර්යේෂණ කණ්ඩායමක්… මේ අවස්ථාවේ අපි හොයා ගත්තේ ගෙඹි විශේෂයක්… තවත් පර්යේෂණ ගණනාවක පර්යේෂණ වාර්තා ඉදිරියේදී එළිදැක්වීමට නියමිතයි… තවදුරටත් ජෛව විවිධත්ව පරීක්ෂණවල නියුතු අපි, කණ්ඩායමක් විදියට අපේ මුල්ම පර්යේෂණ වල ප්‍රතිඵල දකිද්දි සාමුහිකව ආඩම්බර වෙනවා…” තම පර්යේෂණයේ ප්‍රතිඵල පිළිබඳව අපට අදහස් දැක්වූයේ පර්යේෂණ කණ්ඩායමේ ප්‍රමුඛ සාමාජිකයෙකු වන ප්‍රදීප් සමරවික්‍රම මහතාය. දැන් ඔහු මෙරට ක්‍රියාත්මක ලෝක බැංකු ව්‍යාපෘතියක පරිසර නිලධාරියෙකු ලෙස කටයුතු කරයි.
මෙවර ඔවුන් විසින් සොයාගෙන ඇත්තේ ලංකාවට ආවේණික ගෙඹි විශේෂයකි. මෙම ගෙඹි විශේෂය දක්නට ලැබෙන්නේ නකල්ස් වනාන්තරයේ මිටර 1400 ට වැඩි කඳු මුදුන්වල ජල උල්පත් සහ ජල පහරවල් ආශ්‍රිතවය. ඒ අනුව බලන කල මෙම ගෙඹි විශේෂය නකල්ස් වන ගොමුවට පමණක් ආවේණිකය. මෙම ගෙඹි විශේෂය ඔවුන් විසින් නම් කර ඇත්තේ lankanectes pera යනුවෙනි. “pera” යනුවෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ පේරාදේණිය විශ්වවිද්‍යාලයයි. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙන් දේශීය ජෛව විවිධත්ව පර්යේෂණ සඳහා දැක්වූ දායකත්වයට උපහාර පිණිස එසේ නම් කිරීමට කටයුතු කළ බව ප්‍රදීප් සමරවික්‍රම මහතා පවසයි.
Lankanectes ගණයම ලංකාවට ආවේණික එකකි. මෙයට පෙර මෙම ගණය යටතේ අනාවරණය වී තිබුණේ Lankanectes corrugatus හෙවත් “ශ්‍රී ලංකා වකරැලි මැඩියා” යන ගෙඹි විශේෂය පමණි. මෙවර හඳුනාගෙන ඇත්තේ එම ගණය යටතේම වන තවත් විශේෂයකි. උෟ නම් කොට ඇත්තේ “නකල්ස් වකරැලි මැඩියා” ලෙසය.
“ ශිරෝමි සමරවික්‍රම මහත්මියගේ නිබන්ධනයක කරුණු මුල් කරගෙන තමයි අපි මේ පර්යේෂණය පටන් ගත්තේ...එතැනදි අනුමාන කරලා තිබුණා මේ කලාපයේ හඳුනා නොගත් සත්ව විශේෂ ජීවත් වන්නට ඇති හැකියාව ගැන… ඊට පස්සේ තමයි අපි කණ්ඩායමක් විදියට මේ පර්යේෂණවලට යොමු වුණේ…. වනජිවී දෙපාර්තමේන්තුවේ අවසරයත්, විශ්වවිද්‍යාලයේ මඟ පෙන්වීම් ආදියත් එක්ක අපිට නිදහසේ මේ පර්යේෂණය කරන්න පුළුවන් වුණා… දීර්ඝ කාලීන කැපවීමක පළමු ප්‍රතිඵලය විදියට තමයි 2018 ජූලි 09 දා මේ සත්ව විශේෂයට අනුමැතිය ලැබිලා, 2018 අගෝස්තු 18 දා ජාත්‍යන්තර පර්යේෂණ සඟරාවක් වන Zootaxa සඟරාවේ පළකරන්නට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ….”
අලුතෙන් හඳුනාගත්ත ද මේ ගෙඹි විශේෂය ඉහත පරිසර කලාපවල හමුවන්නේ ඉතාම විරලවය. මෙම ගෙඹි විශේෂයේ සංගණනය සදහා තවදුරටත් පර්යේෂණ කළ යුතු බව පවසන ප්‍රදීප් සමරවික්‍රම මහතා මොවුන් වඳවීමේ තර්ජනයට උපරිමව ලක්ව ඇති රතු දත්ත පොතට ඇතුළත් විය යුතු විශේෂයක් බව අවධාරණයෙන් පවසයි.
“නකල්ස් වනාන්තරය ගත්තහම ආකාර දෙකක තර්ජනයන් පවතිනවා… එකක් මිනිස් ක්‍රියාකරකම් නිසා සිදුවන පරිසර හානිය. අනෙක ස්වභාවිකවම සිදු වන කඳුකර වනාන්තර මැරීයෑම. මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසා සංවේදී පරිසර කලාපවල ජලපහරවල් දූෂ්‍ය වෙලා තියෙනවා…ඉහළ කඳුකරයේ අලුගල්ලෙන වගේ පැති නිතර සංචාරකයන් ගැවසෙන ප්‍රදේශ… මේවාට ඉවක් බවක් නැතිව ඇතුළු වීමත්, අනවසරයෙන් කඳවුරු බැඳීමත් ලොකු හානියක්…. යහන්ගල වගේ පැති නිතර ගිනි ගන්නවා.. එකෙනුත් වෙන්නේ ස්වභාවික ජීවි ක්‍රියාවලිය තර්ජනයට ලක්වීම… පරිසර දූෂණ තත්වයන් නිසා කඳුකර වනාන්තර මියයෑම නිසා මෙම ගෙඹි විශේෂය ජිවත්වන පරිසර කලාප විනාශ වෙනවා… අපි මේ සත්තු හොයාගත්තට, නිදර්ශකවල විතරක් ඉතිරි වෙලා මේ සත්තු වඳවෙලා යනවා නම් අපිට සතුටු වෙන්න පුළුවන් කමක් නෑ…” නකල්ස් වනයට දැඩිව ඇලුම්කරන්නෙකු ලෙස ප්‍රදීප් සමරවික්‍රම මහතා එහි අනාගතය ගැන කතා කරන්නේ අවිශ්වාසයෙන් යුතුවය.
නකල්ස් වනය පමණක් නොව රටේ සමස්ත පරිසර පද්ධතියම ආරක්ෂා කිරීම පුරවැසියන් ලෙස අප සැමගේම වගකීමකි. එය වගකිවයුතු ආයතන වෙත පමණක් පවරා නිදහස් විමට හැකියාවක් අපට නැත. ඔබ භාවිතයෙන් ඉවත් කරන ටොෆි කොලයේ සිට ප්ලාස්ටික් බෝතලය දක්වා සියලු අපද්‍රව්‍ය නිසි ලෙස බැහැර කරමින්, සංවේදී පරිසර පද්ධති වෙත ඇතුළු නොවීමෙන් මේ පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කර ගැනීමට කටයුතු කරන්නේ නම් ලාංකීය ජෛව විවිධත්වයේ වටිනාකම් තවදුරටත් ආරක්ෂා කිරීමට හැකිවනු ඇත.
