ඉකුත් දිනවල බස්නාහිර පළාත් සභාවෙන් ‘පුටු’ ගැන වෙනස් කතාවක් මතු විය. සාමාන්‍යයෙන් පුටු නැතහොත් මන්ත්‍රී ආසන ගැන කතා කෙරෙන්නේ මැතිවරණයකදී වුවත් මේ ‘පුටු කතාව’ ඊට හාත්පසින් වෙනස් එකකි. බස්නාහිර පළාත් සභාවේ මන්ත්‍රීවරුන් වෙනුවෙන් පිටරටින් සුඛෝපභෝගී ආසන ගෙන්වන්නට යන බවත් ඉන් එකක මිල රුපියල් හය ලක්ෂ හතලිස් දහසක් වන බවටත් වූ ඒ කතාබහ නිමාවට පත්වූයේ, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ මන්ත්‍රීවරයකු කළ පැමිණිල්ලක් මුල් කර ගනිමින් බස්නාහිර පළාත් ආණ්කාරවරයා විසින් එම පුටු ගෙන්වීම අත්හිටුවීමත් සමඟය.
පුටු ගෙන්වීමේ හා අත්හිටුවීමේ තීන්දුව පසෙක තබා අපි මහජන නියෝජිතයන් භාවිත කරන ‘පුටු’ගැන විමසා බැලීමක් කරන්නට අදහස් කළෙමු.
පුටු ගැන කතා කිරීමට පෙර බස්නාහිර පළාත් සභාව පිළිබඳ විමසීම අවශ්‍ය වන්නේ පුටු ගැන කතාවට පදනම් වූයේ බස්නාහිර පළාත් සභාව වන නිසාය.
භූමි ප්‍රමාණයෙන් කුඩාම පළාත් සභාව වුවත්, නියෝජනය කරන මන්ත්‍රීවරු සංඛ්‍යාව අනුව බස්නාහිර පළාත් සභාව සෙසු පළාත් සභා අතර මුල් තැනක් ගනිති. එපමණක් නොව මෙරට පවතින සෙසු ප්‍රජාත්‍රාන්ත්‍රික මහජන නියෝජිත හා සසඳා බලන විට නියෝජිත සංඛ්‍යාව අනුව එය දෙවැනි වන්නේ උත්තරීතර පාර්ලිමේන්තුවට පමණි. 1978 ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට 1987 වසරේදී ගෙන එන ලද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් 1988 දී මෙරට පළාත් සභා ස්ථාපිත විය. එසේ ඇරැඹි බස්නාහිර පළාත් සභාවට මේ වන විට වයස අවුරුදු තිහකි.
රටේ උත්තරීතර නීතිය වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධානවලට යටත්ව පළාත ආණ්ඩු කරවීමේ බලය හිමි පළාත් සභාව පළාතේ ජනතාවට වගකියන මහජන නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත ප්‍රබලම ආයතනයයි. ඒ අනුව බස්නාහිර පළාතේ පළාත් සභාව කොළඹ, ගම්පහ, කළුතර යන දිස්ත්‍රික්ක තුනෙන් තෝරාපත් කරගත් 104කගෙන් සමන්විත වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු ඉතිහාසය සමග සසඳා බලන විට බස්නාහිර පළාත් සභාවේ නියෝජිත සංඛ්‍යාව මෙරට පළමු, දෙවැනි, තෙවැනි පාර්ලිමේන්තුවල නියෝජිත සංඛ්‍යාවටද ඉදිරියෙන් සිටින බව පෙනේ. එමෙන්ම බස්නාහිර පළාත් සභා බල ප්‍රදේශය මෙරට සමස්ත ජනගහනයෙන් සියයට 28ක පමණ සංඛ්‍යාවක් නියෝජනය කරන අතර, රටේ පරිපාලන අග නගරය, වාණිජ අග නගරය ඇතුළු ප්‍රධානතම නගර කීපයක්ද පිහිටා තිබේ. බහු වාර්ගික, බහු ආගමික සහ නාගරික මෙන්ම ග්‍රාමීය ජනතාවක් ජීවත්වන නිසාද බස්නාහිර පළාත් සභාව සෙසු පළාත් සභාවලට වඩා සුවිශේෂ බවින් ඉදිරියෙන් සිටී. එම නිසා බස්නාහිර පළාත් සභාවට එයටම වෙන්වූ අනන්‍යතාවක් සහ අභිමානයක් තිබේ.
එසේ වුවද බස්නාහිර පළාත් සභාවේ මුල්ම පළාත් සභා රැස්වීම පවත්වා ඇත්තේ මහවැලි කේන්ද්‍රයේ ශාලාවකය. මන්ත්‍රීවරුන් අසුන්ගෙන ඇත්තේ ප්ලාස්ටික් හා ෆයිබර් පුටුවලය. ඉන්පසු තවත් වසර කිහිපයක් කුලී පදනම මත වෙනත් ස්ථානයක සභාව පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. එයිනුත් වසර කිහිපයක් තිස්සේ බස්නාහිර පළාත් සභා රැස්වීම පැවතියේ ඩෙන්සිල් කොබ්බෑකඩුව මාවතේ පළාත් සභා පරිශ්‍රය තුළ වූ රැස්වීම් ශාලාවේ සීමිත පහසුකම් යටතේය.
දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ විධිමත් ගොඩනැගිල්ලක අවශ්‍යතාව බස්නාහිර පළාත් සභාවට මතු වී තිබිණ. ඒ අනුව පළාත් සභාවට අයත් සියලු ආයතන එකම පියසක් යටට කැඳවාගත හැකි නව ගොඩනැගිල්ලක් ඉදි කර ගැනීමට හැකි වීම පළාත් සභාව පමණක් නොව බස්නාහිර පළාතේ මහජනතාවද ලද ජයග්‍රහණයකි. එයට හේතුව රස්තියාදුවකින් තොරව අවශ්‍ය කටයුතු එක වහලක් තුළ දී ඉක්මනින් පහසුවෙන් කරගැනීමට අවස්ථාව සැලසෙන නිසාය.
නව පළාත් සභා ගොඩනැගිල්ල තුළ වන පළාත් සභා රැස්වීම් ශාලාව සඳහා ගෙන්වීමට නියමිත මන්ත්‍රී ආසන සම්බන්ධයෙන් ආන්දෝලනයක් ඇති වූයේ එවැනි පසුබිමක් යටතේය.
නව පළාත් සභා ගොඩනැගිල්ල ඉදි කොට ඇත්තේ බස්නාහිර පළාත් සභාවේ අභිමානය නිරූපනය වන පරිදිය. එහි ගොඩනැගිලි සැලසුමේ සිට ඉදිකිරීම් කටයුතු දක්වා සියල්ල විද්‍යානුකූලව සිදුවී ඇති අතර මෙරට පිළිගත් විශේෂඥයන්ගෙන් සැදුම්ලත් විද්වත් කමිටුවක් යටතේ සිදුවන බව පැවසේ. ඒ අනුව පළාත් සභා රැස්වීම් පවත්වන ශාලාවද නවීන ආම්පන්නවලින් සමන්විත වීම අරුමයක් නොවේ.
ඒ අනුව ගෙන්වීමට සැලසුම් කර ඇති මන්ත්‍රී අසුන නවීන තාක්ෂණයට ගැළපෙන, අනිවාර්යයෙන්ම වසර විස්සකට නොඅඩු වගකීමක් සහිත එකක් බව පළාත් සභා ආරංචිමාර්ගවලින් පැවසේ. මන්ත්‍රීවරුන් එකසිය හතරක් සිටින සභාවකට ආසන 125ක් ගෙන්වන්නට යන්නේ ඇයි යන්නද සමහරු ප්‍රශ්න කරති. පළාත් සභාවක මහජන නියෝජිතයන් සංඛ්‍යාව තීරණය වන්නේ පළාතේ ජනගහනය සහ භූමි ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගනිමිනි. වැඩි වී ඇති ජනගහණය මෙන්ම ඉදිරියේදී සංශෝධනය විය හැකි ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නිසාද බස්නාහිර පළාත් සභාවේ මහජන නියෝජිතයන් සංඛ්‍යාව වැඩි වීමේ ඉඩක් තිබේ. එම නිසා නැවත නැවත ඇනවුම් කිරීමට සිදුවන අපහසුව සලකා වැඩිපුර පුටු කිහිපයක් ගෙන්වා ගැනීමට සැලසුම් කළා විය හැකිය.
පිටරටින් ගෙන්වීමට නියමිත මන්ත්‍රී අසුන ගැන විවිධ අදහස් පළවුව ද මේ වන තෙක් එම අසුනේ ඡායාරූපයක් හෝ නිල වශයෙන් ප්‍රසිද්ධියට පත්වී නැත.
ඒවා “ පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රී අසුන්වලට සමාන විය හැකි” බවද පැවසේ.
වත්මන් පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රී ආසනවල ඉතිහාසය එම අලුත් පාර්ලිමේන්තුවේ ආරම්භය දක්වා ඈතට දිවයයි. 1982 වසරේ අප්‍රේල් මාසයේ ශ්‍රී ජයවර්ධන පුර කෝට්ටේ නව පාර්ලිමේන්තු මන්දිරය විවෘත කළ දා සිට ස්ථාපිත මන්ත්‍රී ආසනවල කිසිදු වෙනසක් මෙතෙක් සිදු කර නැති අතර, මේ වන විට එම මන්ත්‍රී ආසනවලට වසර 36ක් පැරණිය. එහෙත් ඒවා තවමත් නිසි තත්ත්වයෙන් පවතින අතර “තවත් අවුරුදු දහයක් පහළොවක් කිසි ප්‍රශ්නයක් නැතිව පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්” බව පාර්ලිමේන්තුවේ ප්‍රකාශකයෙකු සඳහන් කළේ අභිමානයෙනි.
එවැනි කල් පැවැත්මක්, ගුණාත්මක බවක් සහිත එම මන්ත්‍රී අසුන් ජපානයෙන් ආනයනය කරන ලද ඒවාය. සභාවේ මූලාසනයේ දකුණු පසින් ආණ්ඩු පක්ෂය සඳහාද වම්පසින් විපක්ෂ දේශපාලන පක්ෂ සහ කණඩායම් සඳහාද සභා ගර්භය තුළ අසුන් පනවා තිබෙන අතර මන්ත්‍රීවරුන්ට ආසන පහසුකම් සලසා ඇත්තේ මේස සහිත තට්ටුවෙන් තට්ටුව උස්වන පරිදි සවි කළ ආසන මඟිනි. කරකැවිය හැකි, ඉදිරියට හා පසුපසට තල්ලු කළ සුවපහසු එකම ආකාරයේ එවැනි මන්ත්‍රී අසුන් 232ක් පාර්ලිමේන්තු සභා ගර්භය තුළ වේ. මහලේකම්වරුන් සඳහා එම ආසනවලට සමාන අසුන් පනවා ඇති අතර ප්‍රධාන සහ නියෝජ්‍ය වේත්‍රධාරීන් දෙදෙනා සඳහා ද මන්ත්‍රීවරුන් භාවිත කරන ආසන දෙකක්ම වෙන් කර තිබේ.
වත්මන් තත්ත්වය එසේ වුවද මුලින් ගාලු මුවදොර අබියස පැවති පැරණි පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ලේ සභා ගර්භය තුළ මන්ත්‍රීවරුන් සඳහා ආසන පනවා ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ ආකාරයටය. එහි මන්ත්‍රීවරුන්ට ආසන පමණක් තිබුණ ද මෙරට පාර්ලිමේන්තු සභා ගර්භය තුළ මන්ත්‍රීවරුන්ට ආසන සමග මේසයක්ද වෙන් කර තිබිණ.
මුලින්ම මන්ත්‍රී ආසන 56ක්, ඉන්පසු ආසන 101ක් සහ 156ක් වශයෙන් එහි මන්ත්‍රී ආසන සංඛ්‍යාව වැඩිවී තිබේ. එම පාර්ලිමේන්තු සභාවේ මහලේකම්වරු සහ හැන්සාඩ් වාර්තාකරුවන්ටද අසුන් පනවා ඇත්තේ සභා ගර්භය මැද වූ අතර ඔවුන් සඳහා සාමාන්‍ය ලී පුටුද මන්ත්‍රීවරුන් සඳහා කුෂන් කරන ලද ලී පුටුද භාවිත කර තිබේ. මුල්ම කාලයේ මන්ත්‍රීවරුන් සඳහා ආසන සකස් කර තිබී ඇත්තේ එහා මෙහා කළ හැකි තනි ආසන වශයෙනි. පසුව සභාව මැද මන්ත්‍රීවරු අතර සිදුවන උණුසුම් වාදවිවාදවලින් “පුටු එහා මෙහා වීසි වී යන තත්ත්වයක් ”මතුවූ නිසාදෝ පුටු පේළි වශයෙන් එකට සිටින සේ සවි කර සකස් කෙරිණි.
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ආසන ගැන විමසද්දී සභාවේ මුලසුන දරන කථානායකවරයාගේ අසුන ගැන ද අමතක කළ නොහැකිය. ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායක වෙනුවෙන් සභා ගර්භය තුළ වෙන් කර ඇති නිල ආසනය පිළිබඳ ඉතිහාසය 1949 දක්වා ඈතට දිවෙයි. එය එවකට පැවති නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට මහා බ්‍රිතාන්‍ය මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙන් ලැබුණු තෑග්ගකි. එම ආසනය සතු සුවිශේෂ බව නම්, දෙවැනි ලෝක යුද සමයේ ජර්මනිය විසින් මහා බ්‍රිතාන්‍යට බෝම්බ හෙළීම නිසා අර්ධ වශයෙන් විනාශ වූ බ්‍රිතාන්‍ය මන්ත්‍රී මණ්ඩල ගොඩනැගිල්ලේ වහලයේ ඕක් ලීයෙන් සවි කර තිබූ බාල්කයකින් එම ආසනය නිම කර තිබීමයි.
1952දී ශ්‍රීමත් ෆ්‍රැන්සිස් මොලමුරේ කථානායකවරයාට මෙරට නිෂ්පාදිත අසුනක් තෑගි ලෙස ලැබී තිබේ. මුළුමනින්ම දේශීය නිර්මාණයක් වූ එම අසුන කළුවර ලීවලින් බන්ධනාගාරයේ සිටි සිරකරුවන් විසින් ඉතා සියුම් කැටයම්යලින් අලංකාර ලෙස නිර්මාණය කරන ලද්දකි. එම ආසන දෙකම අදටත් පාර්ලිමේන්තුවේ විශේෂ පීඨිකාවක මහජන ප්‍රදර්ශනය වෙනුවෙන් තබා තිබේ. පාර්ලිමේන්තුවේ ස්ථාපිත වත්මන් කථානායක අසුන 1982 ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර නව පාර්ලිමේන්තු මන්දිරය විවෘත වීමත් සමඟ ස්ථාපිත කරන ලද්දකි.
