වයස අවුරුදු 87යි
දෙෙනත් අඳ දරුෙවා රකින... තවමත් දළු කඩන...
බදුල්ල බෝයගොඩ පාලමේ ජලයට ගීතයක් ගයනු හැකි නම් ඔවුන්ගේ දුක්ඛිත කතාව ගීයක් වී ගැයෙනු ඇත. එය උපතින්ම දෑස් අඳ දියණියන් දෙදෙනකු ජීවත් කරවන්නට වැර වීරිය දරන අසූ හත් වියැති අම්මා කෙනකුගේ ශෝක ගීතය වනු ඇත. මේ, ඒ බණ්ඩාර මැණිකාගේ කතාවයි.
බෝගොඩ පාලමේ සිට පතනෙ කඩේ කඳු සහිත ගම් පෙදෙස දෙස බැලූ විට අපට පෙනුණේ මනරම් තේ වතු යායකි.
කඳුවලින් බැස යන පරිදි එක පෙළට මනාව ලියැදි ලෙසින් වෙන්කළ ඒ තේ වතු යාය බැලීමට අප ඒ තේ වත්ත කරා පිය මැන්නෙමු. පතන කඩේ තේ වත්තේ ලැබෙනා සිසිලස ගිනි මද්දහනේ වුවත් අපට දැනුණේ විඩාව ද සංසිඳුවමිනි.
කඩි රැලක් මෙන් තේ දලු නෙළනා පිරිසකි. ඔවුන්ගෙන් දුරස්ව වයෝවෘද්ධ කාන්තාවක් තේ වත්තේ පඳුරු අතර වහං වෙමින් ගමන් කරයි. අපි ඇය හමු වන්නට අදහස් කෙළේ තේ වත්ත ගැනත් ගම් පියස ගැනත් තොරතුරු විමසා බලන්නටය. ඇය පඳුරු අතර වහං වෙවී කවුරුන් හෝ සොයන්නේද යන්න අපට මතු වූ ගැටලුවකි.
‘කාවද හොයන්නෙ?’
‘කාවත් හොයන්නෙ නෑ මහත්තයො , මම දලු කඩනවා...’
මම අන්දුන් කුන්දුන් වීමි. උඩරට මෙන්ම දකුණේ තේ වතුවල ද බොහෝ තැන්වල මම ඇවිද ඇතත් මේ ලෙසින් දලු නෙළනා වයෝවෘද්ධ තැනැත්තියක මම නොදුටුවෙමි.
‘ඇයි මේ දලු කඩන්නේ? සලකන්න කෙනෙක් නැද්ද?’
විඩාබර වතින් යුතුව අප දෙස බැලූ ඇයගේ මුහුණ කියා පෑවේ අප සමඟ කතා කිරීම පවා ඇගේ රාජකාරියට බාධාවක් බවකි.
‘වැඩේ කරල එන්න. අපි පුළුවන් වෙලාවක කතා කරමු’ අපි නික්මුණේ දිවා ආහාරයට ඇය පැමිණෙනු ඇතැයි සිතමිනි. පැයක් දෙකක් පමණ තේ වත්තේ බොහෝ දුරක් දලු කඩා ගිය ඇය දැඩි වෙහෙසකින් යුක්තව අප වෙත ආවාය.
‘කමක් නෑ වැඩේ ඉවර වෙලාම එන්න’
‘ඔයිට වඩා වැඩ කරන්න බැහැ මහත්තයො, මට හතිය’
අපි ඇය සමඟ කතාවට වැටුණේ එයින් පසුව ය. ඇය නමින් බණ්ඩාර මැණිකාය. ඇගේ වයස අවුරුදු 87කි. සැමියා ද මිය ගොසිනි. ඇයට දියණියන් තිදෙනෙකි. මේ දැරියන් තිදෙනාටම පොදුවූ කරුමයක් විය. ඒ ඔවුන් තිදෙනාම දෑස් නොපෙනීමයි. ඇස් නොපෙනෙන මේ දියණියන් තිදෙනා තම දෑස් මෙන් බලා ගත්ත ද, එයින් වැඩිමහල් දියණිය කලකට පෙර මිය ගියාය. ඒ දුක් දොම්නසත් සිත්හි රඳවාගෙන බණ්ඩාර මැණිකා අද ඇවිද ගන්නටවත් නොහැකිව මේ දෛනික වැටුපකට තේ දලු නෙළන්නේ ඒ දියණිවරුන් ජීවත් කරවන්නටය.
අපි ඇයත් සමඟ ඇගේ පැල්පත වෙත ගමන් කෙළෙමු. ඇයගේ කතාවට අපි සවන් යොමු කෙළේ එයින් පසුවය.
‘මගේ දරුවො තුන්දෙනාම උත්පත්තියෙන්ම අන්ධයි. ලොකු දුවටයි, දෙවැනි දුවටයි කිසිම දවසක අධ්‍යාපනයක් හදාරන්න ලැබුණෙ නෑ. මට බාල දුව බේබි ලැබිල මාස 4ක් යනකොට දරුවන්ගෙ තාත්තා මැරුණා. මැරුණා නෙමෙයි මරා ගත්තා.
එයා රස්සාවට කෙළේ කුලී වැඩ. හරිම අහිංසකයි. කාටවත් වරදක් හිරිහැරයක් කරපු කෙනෙක් නෙමෙයි. වරදක් හැටියට කියනවනම් කළේ, හවසට රා ටිකක් බොන එක විතරයි. එයා බොන රා පොල් කට්ටට වහ දාල දීල මැරුණ කියල තමයි මරණ පරීක්ෂණයේදි කිව්වෙ. අපිට ඒ නඩු දුර දිග ගෙනියන්න විදිහක් තිබුණෙ නෑ. පොලිසියෙන් නඩුව අරගෙන ගියා මොනව වුණාද දන්නෙ නෑ. මාස 4ක ඇස් නොපෙනෙන අත දරුවත් අනෙක් දරුවො දෙන්නත් ජීවත් කරවන එකයි මට තිබුණ ලොකුම ප්‍රශ්නෙ.
ඒක නිසා මම වත්තෙ වැඩට ගියා. ඒ දවස්වල නම් මම පැය 10ක් විතර වැඩ කළා. ඒත් දැන් මට ඒ වගේ වැඩ කරන්න ශක්තියක් නැහැ. මගේ ඇසුත් දැන් හරියට පේන්නෙ නැහැ. ඒ විතරක් නෙමෙයි මගේ කන් ඇහෙන්නෙත් නැහැ. මට දලු කඩන්න ශක්තියකුත් නැහැ. ඒත් දවසෙන් බාගයක්වත් පුළුවන් විදිහට දලු කඩන්න යනවා. සතියකට දවස් දෙකකට වඩා මට දලු කඩන්න විදිහක් නැහැ. දවසකට රුපියල් 250යි ලැබෙන්නෙ. ඒ සල්ලිවලින් තමයි මමයි දුවල තුන්දෙනයි ජීවත් වෙන්නෙ.’ දෑසින් කඳුළු කඩා නොවැටුණ ද ඇය සිතින් හඬනා බව මා හට පසක් විය. ඇගේ සිත අතීතයට ගිය බව මා හට පෙනුණේ ඇය මඳ වේලාවක් කල්පනා කරන්නට වූ හෙයිනි. වැඩිමල් දියණියගෙන් වතුර කෝප්පයක් ඉල්ලා ගත් ඇය එය පානය කෙළේද දැඩි අපහසුවකිනි. වතුර ටික පානය කළ පසු ඇය මඳක් හති අරින්නට විය.
‘ගිය ආත්මෙ කරපු මොකක්දෝ පාපයකට මේ දරුවන්ගෙ ඇස් අන්ධ වෙලා. මම දලු කඩන්න යන්නෙ වෙන කරන්නම දෙයක් නැති නිසයි. මටත් දැන් වාත අමාරුව වගේ එක එක ලෙඩ තියෙනවා. ඒත් දරුවන්ගෙ බඩ ගින්න ලොකුයිනෙ ඒ සේරටම වඩා. සමහර දවස්වලට මට ඇහැරෙන්නෙ උදේ 7ත් පහුවෙලා. ඒ වගේ දවස්වලට දලු කඩන්න පරක්කු වෙන නිසා මම කෑම උයන්නෙත් නැතිවයි යන්නෙ. ලොකු දුව තමයි කෑම උයන්නෙ’
‘ඇස් නොපෙනෙන කෙනා කොහොමද කෑම උයන්නේ’
‘ඒ දරුවන්ටත් දැන් මේ දුක හොඳට හුරුයි. දෙවැනි දුව තනියම පොල් ගානව, මිරිස් අඹරල කෑම උයනවා. හිතේ මායිමට තමයි මේ හැම දෙයක්ම කරන්නෙ. ඒත් මට බයයි. මේ දරුවො දෙන්න ගැන. අක්කට වෙච්ච දේ මේ දරුවන්ටත් වෙයිද කියල.’
‘ඇයි ලොකු දුවට මොකද වුණේ?’
“එයා නැතිවුණේ ළිප ගිනි මොළවන්න දර කෝටු හොයන්න ගිහින්. වැරදිලා සර්පයෙක් අතින් අල්ලලා, සර්පයා ගහල. එයා මැරෙන කොට වයස අවුරුදු 56යි. මේ පැත්තෙ වැස්ස කාලෙටත් සමහර විට සර්පයො ඉන්නවා, සමහර ඉඩෝර කාලෙටත් සර්පයො හැම තැනම.
ලොකු දුව පුදුම දුකක් වින්ද මේ නංගිල දෙන්න හින්ද මම වත්තෙ වැඩට යනකොට බාල දුවට වයස අවුරුදු දෙකක්වත් නැහැ. එදා ඉදල නංගිල දෙන්නව බලා ගත්තෙ අවුරුදු 16ක් 17ක් විතර වුණු ලොකු දුව තමයි.” ඇයගේ නෙතට කඳුළක් උනනු අපි දුටුවෙමු. ඒ වැඩිමහල් දියණිය වන ජයවතී සිහි වීමෙනි.
බණ්ඩාර මැණිකේගේ දෙවැනි දුව ආර්.එම් පද්මාවතීගේ දැන් වයස අවුරුදු 46 කි. අම්මා ගෙදර නොමැති විට ගෙදර සියලු වැඩ කටයුතු කරන්නේ ඇයයි.
‘උපන්දා ඉඳන්ම අන්ධ අපට කතා කරන්න විතරයි පුළුවන්. ලෝකෙ මුකුත්ම අපට පේන්නේ නැහැ. තාත්ත ඉන්න කාලෙ අපිව හොඳට බලා ගත්ත. ඒත් තරහ කාරයො තාත්තට වහ දීල මරා ගත්තට පස්සෙ අම්ම විඳින දුක අපිට උහුලන්න බැහැ. ඒත් අපි මොනවද කරන්නෙ? අම්ම මොන වගේ කෙනෙක්ද කියල නොපෙනුණත් අම්මගේ මුහුණ රැලි වැටිල කියල අපට හොඳටම තේරෙනව. අම්මට සමහර වෙලාවට කතා කරන්නත් අමාරුයි. අම්ම ගෙදරින් කලින් ගිය දවසට මම තමයි උයන වැඩ සේරම කරන්නෙ. දර ළිපේ උයන්න ගින්දර පත්තු කරන එකත් මට හුරුවෙලා. ඒකට දර හොයා ගන්න එක තමයි ප්‍රශ්නෙ. අක්ක නැති වුණේ දර අහුලන්න ගිහින් සර්පයෙක් දෂ්ට කරල කියල අම්ම කියනවා. සර්පය කියන්නෙ මොකෙක්ද කියල මට තේරුම් ගන්න බැහැ. මොනව වුණත් නරකක් නපුරක් වෙන දෙයක් කියල නම් තේරෙනවා. ඒ වගේම ගින්දරට පිච්චෙන බව මම දන්නේ දෙතුන් පාරක්ම අත පිච්චුණු නිසයි. ඒත් කරන්න වෙන දෙයක් නැහැ. අපි බඩ ගින්නෙ හිටියත් අම්ම ගෙදර එන වෙලාවට අම්මට දවල් කෑම ටික හදල නොතිබ්බොත් අම්ම මහන්සි නොබලා උයනවා. අම්ම උයනකොට හති අරින සද්දෙ කාමරේ හිටියත් අපට හොඳට ඇහෙනවා.
අම්ම එක්ක එක ගෙදර ඉන්නවා කියල, මවගෙන් යැපෙන්නෙ කියල අපට ආබාධිත දීමනාවක්වත් ලැබෙන්නෙ නැහැ. අම්ම ගන්න සොච්චම් පඩියෙන් තමයි අපි ජීවත් වෙන්නෙ. ඇස් පේන්නේ නැති අය ලොතරැයි විකුණනව කියල අපිට ආරංචියි. ලොතරැයි විකුණල සල්ලි ටිකක් ලබා ගන්න පුළුවන් නම් ඒකත් ලොකු දෙයක්. ඒත් අපි කාටද ලොතරැයි විකුණන්නෙ. කොහොමද ඒ වගේ දෙයක් කරන්නෙ. පුළුවන් කාලයක් මේ විදිහට අම්මට පිහිට වෙනවා ඇරෙන්න වෙන කරන්න දෙයක් නැහැ.
බාල දියණිය වන බේබි හාමිනේගේ වසස දැන් අවුරුදු 40කි. ඇයට මුල් කාලයේදී නිවෙසටම පැමිණ බ්‍රේල් ක්‍රමයට පාඩම් කියා දෙන්නට අධ්‍යාපන බලධාරීන් කටයුතු කළද එය ක්‍රමයෙන් නැත්තටම නැති වී ගොසිනි. එයද මේ දියණිවරුන් පෙර කරන ලද කරුමයක් වන්නට ඇතැයි සිතේ.
මැදිවියේ සිටිනා මේ අන්ධ කාන්තාවන් දෙදෙනා ඇස් නොපෙනුණද අරපිරිමැස්ම ගැන හොඳට දනිති. නිවෙසට වතුර ලැබෙන්නේ දින දෙකකට වරක් පමණි. ඒ කෙසේ වුවත් ඔවුන් දෙදෙනා දිය නෑම පිණිස යන්නේ නිවෙසින් අඩි ගණනාවක් පඩි බැස පල්ලම් සහිත මාර්ගයක පිහිටි ළිඳකටය. කිසිදු සැරයටියක් හෝ නොමැතිව සිතේ ඉවෙන් සිතේ මායිමෙන් ඔවුහු ඒ ළිඳ කරා ගමන් ගනිති. ඒ අනාරක්ෂිත ගමන දෙස අප බලා සිටියේ ලොමු ඩැහැ ගන්වමිනි. අතුරේ යනවාටත් වඩා ඉතාම භයානක ඒ ගමන නිසා කුමන මොහොතක හෝ මේ දෙදෙනාගේ ජීවිතයට පවා හානියක් වන්නට පුළුවන.
මෙතරම් දුක් ගැහැට විඳින මේ පවුලට සමෘද්ධි සහානාධාර ලෙසින් රුපියල් 2000ක් හා මවට වැඩිහිටි දීමනාව වශයෙන් රුපියල් 2000ක් පමණක් හිමි වෙයි. ඒ හැරෙන්නට මේ අන්ධ කාන්තාවන් දෙදෙනකු සිටින පවුලට වෙනත් කිසිදු හෝ ආධාරයක් හෝ ලැබෙන්නේ නැත.
හාලි ඇළ සිට කැටවලට ගොස් එතැනින් සිට පතනකඩේ දක්වා ගිය විට මේ අන්ධ කාන්තාවන් දෙදෙනා සහ ඔවුන්ගේ මව සිටිනා කුඩා නිවෙස වෙත ළඟා විය හැකිය.
තමන් ගේ හුස්ම පොද කොයි මොහොතක හෝ සැඟව යනු ඇති බව බණ්ඩාර මැණිකා අපි සමග කිව්වේ දියණිවරුන්ට නොඇසෙන සේය. තමන් මියැදුණු දා තම දියණියන්ට කුමක් වේදැයි ඇය වැලපෙයි. ඇයගේ දුක කියන්නට කෙනෙක් නැත. අසන්නටද කෙනෙක්ද නැත.
අහල පහළ ගම්වාසීන් විසින් යම් යම් හදිසි අවස්ථාවලදී මේ දෙදෙනා දෙස අවධානය යොමු කළද, ඒ අවධානය කොතරම් කලක් තිබේදැයි කිව නොහැකිය.
බණ්ඩාර මැණිකාගේ සිහින ලෝකය සුනු විසුනුව ඇත්තේ බොහෝ කාලයකට පෙරය. ඇය සිතන්නේ අද ගැන පමණකි. ඇය හෙට දවස ගැන සිතන්නේ තම දියණියන් දෙදෙනා වෙනුවෙන් පමණි. ඇය දිනකට රුපියල් 250ක ආදායමක් සොයමින් තේ දලු කඩන්නීය. එහි යෑමට හැකි වන්නේද සතියකට දින 2ක් හෝ සමහර විට 3ක් පමණි. එවිට ඇගේ සතියක ආදායම රුපියල් 500ක් පමණ වේ. මාසයකට වැඩිම වුවහොත් රුපියල් 2500ක් පමණ වනු ඇත. සමෘද්ධි සහානාධාර රුපියල් 2000ක් හා වැඩිහිටි දීමනාව රුපියල් 2000ක් සමඟින් මේ පවුලේ මාසික ආදායම උපරිම වශයෙන් රුපියල් 6500කි. ලෙඩක් දුකක් සෑදුණු විට මෙන්ම ඇඳුමක් පැලඳුමක් ගැන්මට පවා මේ අයට වත්කමක් නැත.
ක්‍රෑර සමාජයක් විසින් මේ දියණිවරුන් මේලෙස අපා දුකකට ඇද දමා ඇත්තේ ඔවුන්ගේ ආදරණීය පියාණන් ගේ දිවි තොර කරමිනි.
‘මට මොනව වුණත් කමක් නෑ මහත්තයො. මට දුක මං නැති කාලෙට මේ දරුවන්ට වෙන දේ ගැන හිතලයි. මම දන්නෙ නැහැ මගේ මරණය අදද හෙටද කියන එක ගැන. ඒත් මාත් එක්කම මේ දරුවන්ට මැරෙන්න දෙන්න බෑ. ඒත් මට කරන්න දේකුත් නෑ.’ ඇය අප සමඟ අවසන් වරට පැවසුවේ එවැනි වදන් පෙළකි.
අපේ රටේ සමාජ සේවා ආයතන වැසි වැස ඇති නමුත් මෙවන් දුක් ගැහැට විඳින අය ගැන ඒ සේවාවන්ගේ පවා ඇස් යොමු වී නැති බව පෙනේ. සියල්ල ඇදී යන්නේ ඇති තැනටම විනා, බණ්ඩාර මැණිකේ වැනි පිහිට විය යුතුම අයට නොවන බව අපට පෙනී ගියේය. මෙවන් විපතට පත් වූවන් වෙනුවෙන්ම සමාජ සේවා අමාත්‍යාංශයක් ඇතත්, ඒ හරහා වැඩිහිටි මහ ලේකම් කාර්යාලයක් මෙන්ම විශේෂ අවශ්‍යතා ඇති අය උදෙසා කාර්යාල ඇතත් ඒවායේ ටයිපටි දමාගත් මහත්වරුන්ට මෙන්ම සීතල කාමරවල දවසම ගත කරන නෝනා මහත්වරුන්ට මේ අයගේ දුක නොපෙනීම කාගේ අවාසනාවක්ද යන්න නොදනිමු.
සේයාරූ - විමල් කරුණාතිලක
